Ergenlik dönemi; rahat, sorunsuz, sıkıntısız geçen çocukluk döneminden sonra gerçeklerle tanışıp-yüzleşmenin, sorunlarla karşılaşmanın ve sorumluluklar üstlenme sürecinin başlangıcıdır. Bireyin hem kendindeki fiziksel, zihinsel değişiklikleri hem çevresindeki etkileri gözlemleyip anlamaya çalışması onun insan olarak biyo-psiko, sosyokültürel yönlerdeki çeşitliliği ve karmaşıklığını gösterir.
Bu nedenle konunun uzmanları ergenlik döneminin sorunlu bir geçiş süreci olduğunda hem fikirdirler. Örneğin Erikson, “kişilik gelişim kuramı”nda, bireyin sekiz evreli ve her evrede aşılması gereken kendine özgü sorunları olduğunu söyler.
Bu sorunların kendi evresinde çözülememesi durumunda, sorunların bir sonraki evreye ve insanın yaşamının ileriki evrelerine kadar taşınacağını, kişiyi rahatsız edeceğini ve gelişimi engelleyeceğini iddia eder. Psikoloji bilimi ile ilgilenen pek çok araştırmacı bu kuramı temel kabul olarak benimsemiş gözükmekte ve araştırmalarını da bu çerçevede yürütmektedirler.
Ancak her ergenin dalgalı bir süreçten geçebileceğini varsaymak mümkün olsa da istisnasız bütün ergenlerin aynı ya da benzer aşılması çok güç sorunları yaşayacağı iddiası gerçeklerle tümüyle örtüşmeyebilir. Ergenlik döneminin başlıca gelişim özelliği olan kimlik oluşumu, bireyin kendini nasıl algıladığı ya da kim olarak tanımladığını içeren açıklama biçimidir. Kimlik oluşturmak, bireyin kendini, sosyal çevresini anlama ve tanımlamasına yardımcı olur.
Kimlik gelişimi çocukluk döneminde aile ve çevre ile olan sağlıklı bir etkileşimin ürünüdür. Kişinin duyuş, düşünüş ve yaşayışını etkileyen; onun çevresiyle girdiği ilişkilerde tavır ve tutumlarını belirleyen algılar çerçevesi bireyin kişilik gelişimini oluşturur. Bireyin ailesiyle olan ilişkileri sağlıklı bir kimlik oluşumu için temel belirleyiciler arasında yer alır.
Ailesinin ergene olan tutum ve davranışları onun kişilik gelişimine elverişli ortamları yaratmaya dönük olmalıdır. Bu da ancak ailenin ergene sevgiyle yaklaşması, samimi olması ve hoşgörülü davranmasıyla mümkündür. Ergenin basit hatalarını büyütmemeli, ondan ders çıkarmasına imkân sağlamalıdır.
Buna karşılık ergenin görevi, ailesinin samimi ve içten yönlendirmelerine olumlu yönde cevap vermek olmalı; çünkü bu durum onun kişisel gelişimi ve kimlik oluşumu için gereklidir. Bu sayede Erikson’un iddia ettiği benlik bunalımı rahatlıkla aşılabilecektir. Böylece birey ergenlik görevlerinden birini daha yerine getirmiş olacaktır.
Kişiliğin gelişimi ve kimlik oluşumunun somut belirleyicilerinden biri de bedensel gelişimin somut fizyolojik sonuçlarının görüldüğü cinsel kimlik oluşumudur. Kız ya da erkeğin, yaratılıştan gelen fizyolojik özellikleri ergenlik dönemi gelişim sürecinde fark edilir.
Her iki cins için -iç salgı bezleri ve hormonların çalışmasıyla oluşan- cinsel kimlikleri onların sosyal yaşamda kimliklerine uygun bireyler olarak kabul görüp algılanmalarını sağlayacaktır.
Ergenlerin cinsel kimliklerinin gelişimiyle birlikte akran ilişkileri de yeni bir anlam ve öneme kavuşacaktır. Çünkü yetişkinlik öncesi, akran ilişkilerinin baskın olduğu, bireyin davranışlarının cinsiyete göre anlam kazandığı ve belirleyici olduğu dönemdir.
Kaynak:12.Sınıf Psikoloji Ders Kitabı (PDF)
