Kimlik, bireyin kim olduğuna dair kendisi hakkındaki görüşüdür. Yani bireyin kendisi ve sosyal çevresini oluşturan diğer bireylerle girdiği ilişki biçimine dair tutum ve düşüncelerinin bütünüdür. Kimlik arayışında bulunmak ergenlik döneminin temel özelliklerinden biridir.
Erikson’a göre insanlarla sosyal ilişki kurmada başarısızlık gösteren ya da zorlanan ergen kimlik karmaşası yaşamaktadır. Bu durumdaki ergenler yalnızlık duygusu çeker ve içine kapanır. Toplumsal yaşamdan kendini uzaklaştırır. Bu durumun nedenleri arasında bireyin kendisini tanımlamasında çıkan sorunların kimliğini kazanmasını geciktirmesi sayılabilir.
Ergenin kimlik arayışları kendi dünyasında karmaşaya yol açar. Düşünce sistemi değişir, bakış açısı farklılaşır, cinsel kimliğinin eşlik ettiği ek sorunlar bu tabloya eklenir. Bu duruma kimlik karmaşası denir. Bütün bunların yanı sıra meslek seçiminin zorluğu ve zorunluluğu ayrıca ergen üzerinde bir baskı oluşturur. Ergenin bu durumlarla ilgili ne tür davranış göstereceğini bilememesi ise rol karmaşasına düşmesiyle ilgilidir.
Bireyin kendisi, anne ve babası, büyükanne ve büyükbaba gibi diğer aile büyüklerinin her biri ayrı bir kuşağı temsil eder. Kuşakların kendine özgü anlayış, düşünce ve yaşayışları farklıdır. Zamanın eskittiği kültürel değerler, ergeni ebeveynleriyle karşı karşıya getiren ve çatışmaya sürükleyen bir unsurdur.
Aile, çocuklarının hayata hazırlanmasında içinden geldiği kültürün etkisiyle davranışta bulunur ve çocuğunun geleceği ile ilgili kararlar almaya çalışır. Oysa ergen hayatıyla ilgili sorumluluk isteyen kararlar almaya henüz başlamıştır.
Ancak ailenin ergenin geleceği ile ilgili endişeleri, bu yüzden oluşan yönlendirmeleri ergen üzerinde kısıtlayıcı engeller oluşturmaktadır. Fakat ergen, yakın çevresi tarafından oluşturulan engellerle karşılaşmak istememektedir. Çünkü hayatı tanımaya çalışmak, gençlik enerjisinin verdiği cesaret ailesinin onun hakkında beslediği endişeleri anlamasına engel olmaktadır.
Çocukluktan ergenliğe geçişle başlayan arkadaş çevresi etkisi ana ve babayla olan ilişkiden oldukça farklıdır. Anne-baba ile ergen ilişkisi kural ve otoriteye dayalı bir ilişkidir. Oysa arkadaş çevresi ebeveynin yol gösterici otoritesinden uzak, serbest ve eşitlikçi bir ilişki örüntüsüne sahiptir.
Arkadaş grubu sosyal anlamda bireyin kendisine güveninin oluşmasında, insanlara karşı oluşan tutumların tanınmasında en az aile kadar etkili bir role sahiptir. Ergenin arkadaş grubu içerisinde oluşan fikirlerden etkilenmesi doğaldır. Ayrıca grup tarafından kabul görülmesi bakımından bireyin benimsediği bir davranış biçimidir.
Kaynak:12.Sınıf Psikoloji Ders Kitabı (PDF)
