İşletmeler işe başlarken ve faaliyetlerini sürdürürken devlete, bazı kurum ve kuruluşlara karşı sorumluluklarını da yerine getirmek zorundadır.
Bu sorumluluklar şunlardır:
1- Maliyeye Karşı Sorumlulukları
1.a. İşe başlamayı bildirme
İşletmeler, işe başlamayı ve daha sonra durumlarında oluşabilecek değişiklikleri Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen süreler içeresinde vergi dairelerine bildirmek zorundadır. Bildirim zorunluluğu olan durumlar aşağıdaki gibidir:
- İşe başlamayı bildirme ve vergi sicil numarası alma
- Değişiklikleri bildirme
Mükellefiyetin başlaması için, “İşe Başlama Bildirimi” formunun doldurularak ekinde gerekli belgeler ile vergi dairesi sicil yoklama servisine müracaat edilmesi gerekir. Vergi mükellefiyetinin başlaması ile mükellefin vergilendirmeye yönelik beyanname verme, vergi ödeme, ödeme kaydedici cihaz alma ve vergi levhası tasdik ettirme benzeri yükümlülükleri de başlamış olur.
1.b. Değişiklikleri bildirme
Mükellefler adres, iş ya da iş yerlerinde oluşan değişiklikleri, değişikliğin olduğu tarihten itibaren bir ay içerisinde dilekçeyle bağlı oldukları vergi dairesine bildirmek zorundadırlar. Değişikliklerin bir ay içinde bildirilmemesi durumunda vergi dairesince ikinci derece usulsüzlük cezası uygulanır.
2- Sosyal Güvenlik Kurumlarına Ait İşlemler
İşletmenin, mevzuat gereği sigortalı sayılan bir kimseyi çalıştırması durumunda Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı sorumlulukları başlamış olur.
Sigortalı çalıştıracak işverenin sorumlulukları
2.a. İş yerini bildirme
İşverence iş yerini tescil ettirmek amacı ile iki nüsha olarak “İş Yeri Bildirgesi” düzenlenip en geç sigortalı çalıştırmaya başlamadan önce, iş yerinin kurulu olduğu yeri çevresine alan SGK ünitesine doğrudan verilir ya da iadeli taahhütlü olarak gönderilir. Bu bildirgelerin bir nüshası “alındı belgesi” yerine geçmek üzere işverene iade edilir.
2.b. Sigortalıyı bildirme
Çalıştırılanlar işe alınmalarıyla, kendiliğinden “sigortalı” olurlar. Diğer bir deyişle sigortalılar ile bunların işverenleri hakkında sigorta hak ve yükümlülükleri sigortalının işe alındığı tarihte başlar. Hiçbir sigortalı hakkından vazgeçemeyeceği benzeri başkasına da devredemez. Sigortalıların bildirim süreleri iş yerinin durumuna göre farklılık arz eder. Bildirim, işveren ya da vekili tarafından “Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi” ile yapılır.
2.c. İşletmenin Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü ile İlgili İşlemleri
Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğüne bağlı bir müdürlüktür. Bu müdürlüğe işletmenin vermesi gereken, iş yeri bildirgesidir.
İş Kanunu kapsamına giren bir iş yerini kuran ya da devralan, çalışma konusunu kısmen ya da tümüyle değiştiren ya da faaliyetine son veren ve iş yerini kapatan işveren, Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne 1 ay içinde yazılı olarak bildirmek zorundadır.
İş yerinde ilk defa işçi çalıştırmaya başlayan mükellefler, işçi çalıştırmaya başladıkları tarihten itibaren en geç bir ay içinde Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne tescil yaptırmak üzere “İş Yeri Bildirgesi” ile doğrudan ya da posta ile bildirimde bulunurlar.
2.ç. İşverenin SGK (Bağ-Kur) ile İlgili İşlemleri
İşletmeler nasıl ki bünyesinde çalışan personeli Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirmek zorunda ise işverenlerde kendi sosyal güvenceleri için Sosyal Güvenlik Kurumuna kayıt olmak zorundadırlar. İşverenler faaliyete başladıkları andan itibaren SGK 4/b (Bağ-Kur) sigortalılık kapsamına girerler.
Öncelikle 4/b ye tabi sigortalı (Bağ-Kur) prime esas kazancın alt ve üst sınır arasında bir gelir beyan etmelidir. 4/b statüsünde olanların primi asgari ücret ile tavan arasında kalmak koşulu ile beyan edilen tutar üzerinden ödenecektir. Ancak bu durumda olanlar yanlarında çalıştırmış oldukları sigortalılardan en yüksek ücreti alandan az gelir beyanında bulunamayacaklar.
Birden fazla işyeri ve bu işyerlerinde çalışanlar varsa bildirimin alt sınırı, çalıştırdığı sigortalılara verdiği en yüksek ücrettir. 4/b kapsamında sigortalı olanlar (Bağ-Kur) prime esas kazancın aylık alt ve üst sınırı arasında beyan edecekleri prime esas kazançları üzerinden % 33,5 ile %39 oranında prim ödeyeceklerdir.
3- Yerel Yönetimle İlgili İşlemler
Belediye Gelirleri Kanunu’na göre belediye sınırları ile mücavir alanlar içinde iş yeri açmak isteyen işletmeler, çalışma ruhsatı almak için bağlı bulundukları yerin belediyesine müracaat etmek zorundadır.
İş yeri açma başvuru formuna aşağıdaki belgelerin eklenmesi gerekir:
- Vergi levhası
- İş yeri kira ise kira sözleşmesi, işletmeye ait ise tapunun sureti
- Çevre temizlik vergisinin ödendiğine dair makbuz
- Ticaret sicili tasdiknamesi veya ticaret odası sicil kaydı
- İlan ve reklam vergi kaydı yazısı
- Ticaret Sicili Gazetesi, imza sirküleri
Belediye, başvuruya ait belgeleri inceleyerek gerekli araştırmayı tamamladıktan sonra uygun gördüğü işletmelere iş yeri açma izni verir. İş yeri açmaya ilişkin iş yeri açma ruhsatı belgesinin iş yerinin görünür bir yerine asılması zorunludur.
Belediye sınırları ile mücavir alanlar içinde iş yeri açmak isteyen işletmeler, Belediye Gelirleri Kanunu’na göre çalışma ruhsatı almak için bağlı bulundukları yerin belediyesine başvurmak zorundadır.
Belediye, başvuruya ait belgeleri inceleyerek gerekli araştırmayı tamamladıktan sonra uygun gördüğü işletmelere iş yeri açma izni verir. İşyeri açmaya ilişkin İşyeri Açma Ruhsatı Belgesi’nin iş yerinin görünür bir yerine asılması zorunludur.
İş yerleri, Belediye Gelirleri Kanunu’na göre, belediyelerce tespit edilen ve derecesi itibarıyla alakalı tarifede gösterilen tutarda çevre temizlik vergisi (ÇTV) ödemek zorundadır.
ÇTV mükellefleri, düzenledikleri Çevre Temizlik Vergisi Bildirimi’ni binanın bulunduğu yerdeki belediyeye verir. İş yeri ruhsatı olmadan iş yeri açmak kanunen yasaktır. Aynı zamanda tatil günleri çalışmak isteyen işyerleri hafta sonu çalışma ruhsatı almak zorundadır.
İşletmeye ait arazi, arsa ve bina için belediyelere emlak vergisi ödenmektedir. Emlak vergisi ödeyecek işletmelerin, alakalı belediyelerin emlak vergisi birimine başvurmaları gerekmektedir.
4- Meslek Kuruluşlarına Üyelik İşlemleri
Tacirler yürüttükleri faaliyetle alakalı meslek kuruluşuna kayıt yaptırmak zorundadır.
Bu odalar şunlardır:
- Mühendisler ve Mimarlar Odası
- Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler Odası
- Esnaf ve Sanatkârlar Odası
- Türkiye Barolar Birliği
- Ticaret Odası
- Sanayi Odası
Bu tür kuruluşlara üye olan tacirler üyelikleri karşılığında belirli bir üye aidatı öderler. Merkezi Türkiye’de bulunan yabancı kaynaklı ticari işletmelerin şubeleri de bulundukları yerin ticaret sicilinde tescil ve ilân edilir.
