Osmanlı Devleti’nin başkenti olan İstanbul 1920 yılında resmen işgal edilmiştir. İstanbul’un işgal edilmesi ve Meclis-i Mebusan’ın çalışmalarına son verilmesi üzerine, Mustafa Kemal Paşa Ankara’da yeni bir meclisin açılması gerektiğini ifade etmiştir. Mustafa Kemal Paşa’nın bu düşüncesi kısa zamanda meyvelerini vermiş ve 23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi’nin açılışı gerçekleştirilmiştir.
Bu mecliste “Büyük Millet Meclisi’nin üstünde bir güç yoktur.” denilerek egemenliğin millete ait olduğu vurgulanmıştır. Yeni kurulan mecliste saltanat yanlısı milletvekilleri olduğu gibi saltanatın kaldırılmasını isteyenler de vardı. Ancak hepsinin önceliği vatanın düşman işgalinden kurtarılması olduğu için bu dönemde millî birlik ve beraberliğin bozulmaması amacıyla saltanata karşı açıkça tavır alınmamıştır.
Millî Mücadele’nin başarıya ulaşmasından sonra, Türk tarafında ikilik çıkarıp anlaşmayı istedikleri şekilde gerçekleştirmek isteyen İtilaf Devletleri, Lozan’da toplanması planlanan konferansa İstanbul Hükûmeti ile TBMM Hükûmeti’ni birlikte davet ettiler.
Bu olay, saltanatın kaldırılması sürecindeki en büyük etken oldu. Saltanat ve halifeliğin kaldırılması konusunda yapılan tartışmalar sonucunda, 1 Kasım 1922’de TBMM’nin 308 numaralı kararı ile saltanat ile halifelik birbirinden ayrıldı ve saltanatın kaldırılması kabul edildi.
Saltanatın Kaldırılma Gerekçeleri
- Dönem itibariyle birçok ülkede monarşinin yıkılması ve yerine cumhuriyet yönetiminin kurulması.
- Bir ülkede iki hükûmetin olmasının millî menfaatlerle bağdaşmaması.
- Millet egemenliğine dayalı yönetimin Türk milletinin karakterine daha uygun olması.
- Saltanat sisteminin, millî egemenlik ilkesine ters düşmesi.
- Osmanlı Devleti’nin, TBMM Hükûmeti yanında Lozan Konferansı’na davet edilmesi ve bu durumun ikilik çıkaracağı endişesi.
- İstanbul Hükûmeti’nin Millî Mücadele devam ederken takındığı tavır ve aldığı kararlar.
Saltanatın kaldırılmasından sonra halifelik makamı sembolik hâle getirilmiş ve halifeliğin Abdülmecit Efendi ile devamına karar verilmiştir. Alınan bu kararla Osmanlı Devleti’nin siyasi varlığı sona ermiştir.
