Bilim Olarak Psikolojinin Amaçları
Bilimin amaçları arasında olay ve olguları anlama, açıklama, tanımlama, tahmin etme ve kontrol altına alma yer alır. Psikoloji biliminin amacı da insan davranışlarının anlaşılması, açıklanması, tanımlanması, tahmin edilmesi ve kontrol altına alınmasıdır.
Ayrıca psikolojinin amaçlarından birisi de insanın kendisini tanıması ve gerçek özelliklerini keşfederek kendini gerçekleştirmesine katkıda bulunmaktır.
a. İnsan davranışlarının anlaşılması ve açıklanması
İnsanın davranışlarını anlamak, davranışların altında yatan sebepleri bilmektir. Bilinir kılınan bu sebeplerin sebep-sonuç ilişkisi içerisinde değerlendirilmesi gerekir. Değerlendirilen davranışların anlaşılabildiği benzeri açıklanabilir olduğu söylenebilir.
Örneğin insanda bedensel ve psikolojik bozukluklar görülebilir. İnsanın yaşadığı çevre koşullarında uzun süre stres ve gerginlik oluşturacak faktörlerin bulunması onun beden ve psikolojisi üzerinde olumsuz etki yapar ve bu durum bozukluk olarak adlandırılır. Genelde hasta olan insanların davranışlarının altında yatan sebep stres faktörüdür.
b. İnsan davranışlarının tanımlanması
Davranış, psikolojinin temel kavramıdır. Bu kavram içerisine giren tüm konuları psikoloji bilimi tanımlamak ister. Yetenek, kişilik, zekâ, öğrenme ve duygular çeşitli davranışları meydana getiren temel kavramlar arasında yer alır. “Zekâ nedir? Kişilik nedir? Yetenek nedir?” vb. sorulara verilen cevaplar bu kavramların tanımlanmasıdır.
c. İnsan davranışlarının tahmin edilmesi
Psikoloji bilimi yaptığı bilimsel araştırma ve gözlemlerle elde ettiği bilgilerden hareketle davranışların altında yatan nedenleri tespit eder. Bu nedenlerin bilinmesi benzer davranışların tahmin edilmesini de sağlar.
Örneğin sabah kahvaltı yapmadan okula gelen öğrencinin dikkatini toplayıp dersi dinlemesi kolay olmayacağı benzeri verimli de olmayacaktır. Öyleyse kahvaltı yapmadan okula gelen Ayşe’nin de dersi dinlemesi ve verimli olması beklenemez.
ç. İnsan davranışlarının kontrol altına alınması
Psikoloji biliminin insan davranışlarını önceden tahmin edebilmesi; istenen davranışın yapılmasını, istenmeyen davranışın yapılmaması için davranışları meydana getiren şartları kontrol etmeyi sağlar. Örneğin bireyin zekâ ve beden gelişimini sağlayan dengeli ve yeterli beslenme, temiz bir doğal çevre ile mümkün olur. Bu koşulların sağlandığı ortamda yetiştirilen bireylerin beden ve zekâ gelişimi de istenen düzeyde olacaktır.
Psikolojide Ölçütler
Psikolojinin kullandığı bilimsel ölçütler öteki bilimlerin kullandığı ölçütlerle benzerlik göstermesine rağmen kendine özgü nitelikler taşır. Gözleme dayalı bilgiler üretmek, bundan hareketle sonuçlara varmak her bilim dalının temel niteliklerindendir.
a. Gözlenebilirlik
Psikoloji bilimi de gözlem yapar, değerlendirir ve sonuçlara varır. İnsan davranışları gözleme uygun olmakla beraber bütün davranışlarımızı doğrudan gözlemek mümkün olmayabilir. Bu nedenle dolaylı gözlem yoluyla gözlenebilir olan davranışlarımız, ölçülebildiği sürece bilimsel kabul edilir.
İnsanlar duygusal yönü olan varlıklardır. Haz, korku, öfke, sevinç vb. davranışlar doğrudan gözlenebilir olanlardır. Buna karşılık acıma, kin gütme, kıskanma, öykünme vb. ise doğrudan gözlenemeyen oldukları için psikolojinin konuları arasında yer almazlar.
b. Ölçülebilirlik
Davranışlar ölçülebilir oldukları sürece bilimsel olarak psikolojinin konusu içerisinde yer alır. Test ve anketler psikolojinin konusuna giren davranışları ölçme teknikleridir. Örneğin beşli Likert ölçeği ile herhangi bir konudaki ilgi, tutum ve tavırlarımızı ölçebiliriz.
Kaynak:12.Sınıf Psikoloji Ders Kitabı (PDF)
Bir Yorum