Yeniçağa damgasını vuran ve bütün dünya ülkelerinin kaderini değiştiren olay coğrafi keşiflerdir.
XV. yüzyılın sonlarından itibaren küçük Avrupa kıtasına sıkışıp kalan Avrupalılar, bu süreçte uçsuz bucaksız okyanuslara açılırlar ve yeni yerler keşfederler. İki yüz yıldan fazla süren bu hareketler “Büyük Coğrafya Buluşları” diye adlandırılır.
Bu sürecin başlamasında etkili olan sebeplerin başında Osmanlı Devleti’nin sahip olduğu coğrafyanın jeopolitik bağlamda üstünlüğü ele geçirmesiydi. Özellikle bilinen kara ve deniz yollarına hâkimiyeti Avrupalıların ekonomik anlamda fakirleşmelerine, ihtiyaçlarının karşılanamamasına sebebiyet vermişti.
Bu gidişat zamanla Avrupa’nın siyasi yapısını da etkilemiş, feodal yapı bir müddet sonra yerini merkezî kraliyetlere bırakmıştı. Özellikle bilim ve teknik alanındaki gelişmeler bu süreci hızlandırmıştı. Mesela barutun ateşli silahlarda kullanılmaya başlanması, pusula ve gemicilik alanındaki gelişmeler, haritacılık alanındaki çalışmalar vs.
Ayrıca cesur gemicilerin ortaya çıkması, kral ve kraliçelerin denizcileri desteklemesi, ticaret yolları üzerindeki Osmanlı Devleti’nin hâkimiyeti, Avrupa’nın Osmanlı’ya ekonomik anlamda bağlı kalması, zengin doğuya (Hindistan vs) ulaşma arzuları gibi sebepler Yeniçağ’da büyük coğrafi keşiflerin başlamasında etkili oldu.
Bu uzun soluklu çabaların sonuçları ise bütün dünyayı tesiri altına almış ve Avrupa kıtasının üstünlüğü ele almasına ortam hazırlamıştı. Bu hareketler sonucunda:
- Dünya ticareti, Akdeniz’in dışına çıktı, okyanuslara taşındı.
- Keşiflerle yeni yerleşim yerleri kuruldu; köle ticareti ve kitle hâlinde göçler ortaya çıktı.
- Ticaret hırsı ve zenginleşme arzusu “Kapitalizm”in ortaya çıkışına zemin hazırladı.
- Coğrafi keşiflerle misyonerlik ve dini yayma çabaları yeni keşfedilen yerlere ulaştı.
- Burjuva sınıfı ortaya çıktı; Avrupa’daki feodal yapıyı çöküşe zorladı.
- Zenginleşen Avrupa’da modern devlet ve ulus oluşumu hızlandı.
- Coğrafi keşiflerle, şirketleşme, bankacılık komisyon gibi kavramlar ekonomiye girdi.
- Sömürgecilik yönetimleri ortaya çıktı. (İlk sömürge imparatorlukları İspanya ve Portekiz tarafından kuruldu.)
- Sömürülen ülkelerden Avrupa’ya getirilen değerli madenler bir müddet sonra Avrupa’da enflasyonist hareketleri ateşledi.
- Yegâne zenginlik kaynağı olarak değerli madenleri gören iktisadi doktrin “merkantilizm” ortaya çıktı.
- Başta Osmanlı Devleti olmak üzere İslam ülkelerinin ekonomisi bozuldu ve fakirleşme, gerileme süreci başladı.
- Akdeniz limanları yerine, Atlas Okyanusu limanları önem kazanmaya başladı.
- Rönesans ve reform hareketleri hızlandı.
- Kara yolu ticareti yerine deniz yolu ticareti önem kazandı.
- Avrupa’da üretim artınca pazar sorunu yeni mücadele sahaları doğurdu.
- Keşfedilen yerlerde eski uygarlıklar yok edildi
- Melez ırklar ortaya çıktı.
- Baharat ve ipekyolu önemini kaybetti.
- Keşfedilen yerlerden karşılıklı olarak sosyo-kültürel, düşünce alanlarında yapılan transferler kadar yeni meyve, sebze ve diğer tarım ürünleri de öğrenildi.
