Düşünmek bütün insanlara özgü bir yetenektir. Düşünmek insan merkezli felsefi akımların en önemli malzemesidir. Düşünmek, yerine göre insan olmanın ve insanca var olmanın kanıtı veya varlığın kendisi sayılmıştır. Düşünmek, gerçeğin anlaşılması için gösterilen zihinsel etkinliktir. Bu tanımdan hareketle, düşünmenin, bilginin anlamlandırılması, gerçeğin anlaşılmaya çalışılması için gösterilen çabalar olduğu sonucuna varabiliriz.
Hayatımızı nasıl şekillendirdiğimiz, nasıl hareket ettiğimiz, neyi nasıl yaptığımız tamamen düşünce şeklimize bağlıdır. Mantık doğru düşünmenin kurallarını gösterdiği için insanın tutarlı ve geçerli düşünmesine yardımcı olur. Mantıklı insan tutarlıdır. Yani zihninde birbirleriyle çelişen düşüncelere yer vermez. Yeterince ispatlanmamış, güvenilir olmayan bilgilere inanmaz. Bu nedenle kuşkucu bir tavır takınır.
Aristoteles’e göre düşünme, insanı hayvandan ayıran belirgin bir öz niteliktir. İnsanın bağımsız ve kendine özgü eylemidir; karşılaştırmalar yapma, ayırma, birleştirme, bağlantıları kurma, biçimleri kavrama eleştirme ve tartışma yetisidir. Özellikle mantığın kazandırdığı eleştirel düşünceyi ele alacak olursak; önceki konumuzu yeniden hatırlamalıyız. Eleştirel düşünme tümdengelim, tümevarım ve analojiye dayanılarak yapılır.
Eleştirel düşünmede kanıtlar, duygular ve önyargılara değil akıl ilkelerine ve bilimsel yöntemle ispatlanmış bilgilere dayanır. Eleştirel düşünce, kişinin kendi kendisini eleştirmesi biçimindeki şekilde başka kişileri eleştirmek biçiminde de ortaya çıkar. Bu durumda eleştirel düşünme tartışmayı da beraberinde getirir. Tartışma iki ya da daha çok kişinin belli bir konuda farklı görüşler ileri sürerek birbirlerini eleştirmeleri demektir.
Aynı konuda birden çok görüşün savunulduğu durumlarda tartışma mantığı uygulanır. Bu durum açık ve net bir şekilde ortaya koyulur. Tartışmada amaç, kendi görüşlerini karşıdakine kabul ettirmek değil, yanlışları eleyip ortak doğrulara ulaşmaktır. Eleştirel düşünme doğuştan gelen bir yetenek değildir; öğretilebilir, geliştirebilir ve uygulanabilir bir beceridir. İşte bu noktada eleştirel düşünme ile alakalı aşağıdaki uygulama çalışmasını yapalım.
Mantık ve insan arasındaki ilişki ne