Dil, insanlar arasında iletişimi sağlayan sesli ya da yazılı simgeler sistemidir. Dil simgelerine “gösterge” adı verilir Bu göstergelerin, anlamları doğal bir bağlantıdan kaynaklanmayıp toplumsal bir anlaşmadan, bireyler arasında üstü kapalı bir uzlaşmadan doğar. Bu tanıma göre dil, yalnızca insan toplumlarında ki bir yetenektir.
Hayvan türleri de sesler ve beden hareketlerinin yardımıyla birbirleriyle iletişim kurar, hatta birçokları bir noktaya kadar insan dilini anlamayı da öğrenebilir. Düşünmenin çeşitli tanımları yapılabilir.
Düşünme denince nesneler, durumlar arasındaki bağıntıları kavrama işi, nesneleri ve durumları karşılaştırarak, aralarındaki bağlardan yararlanıp bir takım soyutlamalar, kavram oluşturmalar, problem çözmeler; yine olaylardan, durumlardan mantıki sonuçlar çıkarmalar benzeri zihni fonksiyonlar anlaşılır; zihin denince de akıl yürütme, hüküm verme, anlama, kavrama yetenekleri anlaşılır.
Dil ile düşünce arasında sıkı bir bağ vardır. Dil, düşüncenin düşünce de dilin bir kâğıdın iki yüzü benzeri birbirinden ayrılmaz parçalardır. Dil düşüncenin kalıbıdır, kabıdır, taşıtıdır. Düşünceyi somutlaştıran dildir. Dille somutlaşmayan düşünce, düşünce değildir.
Düşüncenin düşünce olabilmesi, düşünce değeri taşıyabilmesi için, söz hâline gelmesi, yani dillenmesi gerekir, düşüncelerimizi, dil kalıplarına, kelimelere ve cümlelere dökerek ifadelendirir, başkalarına aktarabiliriz.
Ayrıca kelimeler, evrendeki varlıkların dildeki karşılıklarıdır. İnsanoğlu evrendeki varlıkların ve hareketlerin varlığını ancak ve ancak onları adlandırarak kavrayabilir. Konuşan kişinin kullandığı kelimenin karşılığı olan varlık, dinleyenin beyninde ancak kelimenin marifetiyle belirir. Kelimeler düşünme, fikir üretme aracıdır. Dil, bir düşüncenin bir zihinden bir başka zihne aktarılmasına yarayan işaretler sistemidir. Aktarılmak istenen düşünce ya da niyet çeşitli olabileceği için dilin görevleri de değişik olabilir.
Dil ile düşünce arasındaki ilişki felsefenin de konusu olmuştur. Bu konudaki temel görüşleri okuma parçasında daha iyi görebiliriz.
Dilin Görevleri
Dilin çok çeşitli olan görevlerini beş ana başlık altında toplamamız mümkündür.
Bildirme Görevi
Dilin inanç, tahmin veya bilgilerimizi iletmek amacıyla kullanılmasına dilin bildirme görevi adı verilir.
- Mantığın kurucusu Aristoteles’tir.
- Yarın yağmur yağacak.
- Burayı kullanma.
- Türkiye’nin başkenti Ankara’dır.
- Dünya, üzerinde canlıların yaşadığı tek gezegendir.
Belirtme Görevi
Dilin herhangi bir duygusal tepkiyi ya da tavrı dışa vurma görevine dilin belirtme görevi adı verilir. Dilde bu görevi daha çok ünlemler üstlenir. Yüzün kızarması sesin titremesi, coşkunluk, terleme benzeri bedensel dışa vurumlar dilin belirtme ifadelerindendir. Dilin belirtme görevini bazen de soru sözcükleri üstelenebilir.
- Vah vah!
- Yaşasın!
- Yine mi sen? Bıktım senden!
- Böyle olacağını tahmin etmiyordum. Gerçekten çok üzüldüm!
- Nasıl, sınavı iyi geçmedi mi?
- Üniversite sınavı kaldırılacak.
- “Ben giderim adım kalır. Dostlar beni hatırlasın.”
Bu dize, olup biten bir şeyi tasvir etmek yerine şairin duygularını açığa vurmak, dolayısıyla başkalarında da benzer duygular oluşturmak düşüncesiyle yazılmıştır. Doğru veya yanlış olabilen önermeler şeklinde dile getirilen bu ifadeler, formel mantığın ana konusunu oluşturmaktadır.
Yaptırma Görevi
Dilin, alıcının davranışlarını etkilemesi görevidir. Bu görev, en çok emir kipindeki cümlelerde görülebilir. Emir cümlelerinde dil, bir “sinyal” değeri kazanır. Sinyal, alıcıyı harekete geçiren işarettir. Alıcı üzerinde belli bir etki yaratan mesajlar bu türdendir. Karşıdaki kişiyi belli bir şekilde davranmaya yöneltir.
- Ders çalış.
- Çok heyecanlı görünüyorsun.
- Kapıyı kapat!
- Kapı kapalı olsaydı!
- Gülme komşuna!
Törensel Görevi
Dil, günlük hayatta çoğu zaman bir şey bildirmek için değil, insani ilişkilerde bulunmak amacıyla kullanılır. Bu amaçla kullanılmakta olan ifadeler, iletişim ve ilişkiyi hazırlayıcı veya sonlandırıcı niteliktedirler ve genellikle nezaket içerirler.
- Günaydın, merhaba.
- Sıhhatler olsun.
- Hoşça kal.
- Durum budur, bilmem anlatabildim mi?
- Sakın üzülme!
Eylemsel Görevi
Dili kullananlar, bazen “iş “aktı” da gerçekleştirir. “Söz veriyorum!” dediğimizde doğrudan doğruya “söz verme” denilen işi yapmış oluyoruz. Bu görev; ilan etmek, takdir etmek, söz vermek, yemin etmek, kabul etmek, onaylamamak vb. deyimlerin üstlendiği görevdir.
- Mutlaka kazanacağız.
- Sizi, karı – koca ilan ediyorum.
- Gidelim, görelim, gelelim.
- İyi bak kendine.
- Bu gemiye Reis adını veriyorum.
- Seni reddetmiyorum, terk ediyorum.
- Namusum ve şerefim üstüne yemin ederim.
