İbadetlerin kabulü için yerine getirilmesi gereken birtakım şartlar vardır. Bu şartlar Yüce Allah ve Peygamberimiz tarafından kesin olarak ortaya konmuş, ibadetlerin şekli, sayısı ve zamanı belirlenmiştir.
İbadetler Allah (c.c.) ve Resulü tarafından nasıl tarif edildiyse o şekilde yapılmalıdır. İbadetlerin nasıl yapılması gerektiğiyle ilgili başvuru kaynağımız Kur’an ve sünnettir.
Dolayısıyla insanlar kendilerine göre yeni ibadetler ortaya koyamaz, ibadetlerin şekil ve şartlarında değişiklik yapamazlar. İbadetlerin geçerli olması için üç temel ilkenin yerine getirilmesi gerekir.
Bunlar niyet, ihlas ve sünnete uygunluk ilkeleridir.
Niyet
Kastetme, yönelme, meyletme gibi anlamlara gelen niyet, kişinin kalben Allah’ın (c.c.) emrini yerine getirmeye yönelmesidir. Bir kişinin Allah (c.c.) rızasını önceleyerek hangi ibadeti yapacağına kalben niyet etmesi gerekir. Çünkü yapılan ibadetlerin kabulü niyetlere bağlıdır.
Niyet kalben yapılır ve dil ile de söylenir. Bir ibadeti yapan kişinin niyeti o ibadetin geçerli olmasının en temel şartıdır. Dünyevi çıkarlar için ibadet yapılmaz. Böyle bir ibadet kişinin yaptığı amelin boşa gitmesine sebep olur.
Kur’an-ı Kerim’de “De ki: Rabbim adaleti emretti. Her secde ettiğinizde yüzlerinizi (O’na) doğrultun. Dini Allah’a (c.c.) has kılarak O’na ibadet edin. Sizi başlangıçta yarattığı gibi (yine O’na) döneceksiniz.” buyrularak bir Müslümanın ibadetlerdeki amacının yalnız Allah’a (c.c.) yönelmek olduğu bildirilmektedir.
Bir başka ayette ise “(Ey Muhammed!) Biz bu kitabı sana gerçeğin bilgisi olarak indirdik; öyleyse içten bir inanç ve bağlılık göstererek sadece Allah’a ibadet et.” buyrularak yine aynı konuya dikkat çekilmektedir. Peygamberimiz de yapılan bütün işlerin Allah (c.c.) katında niyetlere göre karşılık bulacağını “Ameller, ancak niyetlere göredir: Herkesin niyeti ne ise eline geçecek olan da odur…” buyurarak ifade etmiştir.
İhlas
İbadetlerin kabul şartlarından biri de ihlastır. Sözlükte bir şeyi, içine karışmış ve değerini düşürmüş olan başka şeylerden temizleyip arındırmak, saflaştırmak anlamına gelen ihlas, terim olarak ibadet ve iyilikleri riyadan ve çıkar kaygılarından arındırıp sadece Allah (c.c.) için yapmaktır.
İbadetlerde niyetin saflaştırılması ve ilahi rıza dışında bütün diğer düşünce ve beklentilerden arındırılması, bir Müslüman için hayat boyu gözetilmesi gereken bir gayedir. Bu durum, Kur’an-ı Kerim’de “Halbuki onlara, ancak dini Allah’a has kılarak, hakka yönelen kimseler olarak O’na kulluk etmeleri, namazı kılmaları ve zekâtı vermeleri emredilmişti. İşte bu dosdoğru dindir.” buyrulmuş ve ibadetlerin ihlasla yapılması gerektiği vurgulanmıştır.
Peygamberimiz de samimiyetin önemini bir hadisinde şöyle açıklar: “Sizden biriniz Allah’a kulluktaki samimiyetini güzelleştirirse yaptığı her iyilik onun için on katından yedi yüz katına kadar çoğaltılarak yazılır…” Bizlere rehber olarak gönderilen peygamberlerin özelliklerinden biri de ihlastır.
Peygamberlerin hayatlarının Müslümanlar için örnek olması dolayısıyla ihlas, bizim de gözetmemiz gereken ilkelerden biridir. Peygamberimiz “Dininde samimi (ihlaslı) ol ki az amel bile sana yetsin.” hadisiyle ibadetlerde ihlaslı olmanın önemini ifade etmiştir. Yine Peygamberimiz “Allah sadece samimi bir şekilde ve kendi rızası gözetilerek yapılan amelleri kabul eder.” buyurarak ibadetlerin kabul edilmesini Allah’ın (c.c.) rızasının gözetilmesine ve dolayısıyla ihlasa bağlamıştır.
İhlas; kişinin Allah’a (c.c), kendisine ve çevresindekilere karşı samimi ve içten davranmasıdır. Daha geniş anlamda ihlas; şirkten, riyadan, hurafelerden, kötü duygulardan ve gösteriş arzusundan kalbi temizlemek, her türlü hayırlı işe iyi niyetle yönelmek ve her durumda yalnızca Allah’ın (c.c.) rızasını gözetmek anlamına gelir.
Sünnete Uygunluk
Sünnet sözlükte yol, âdet, hâl, tavır, davranış anlamlarına gelir. Terim olarak ise Hz. Peygamber’in sözleri, davranışları ve sahabilerinin yapmış olduğu olumlu davranışları onaylamasıdır. Peygamberimiz inanç, ibadet, ahlak, hukuk, siyaset gibi hayatın bütün alanlarında insanlara örnek olmuştur.
Bu örnekliği ya bizzat yaşayarak göstermiş ya da emir ve tavsiyelerle çevresindekilere açıklamıştır.
Kısacası sünnet; Peygamberimizin hayat tarzını gönülden benimseyerek onun yolunda yürümenin adıdır. Sünnete uygun yaşamak bir Müslümanın en temel görevidir. Çünkü sünnete uymadan İslam’ın yaşanması mümkün değildir.
Örneğin Allah’a (c.c.) yönelerek, huzurunda “Yalnız sana kulluk eder ve yalnız senden yardım dileriz.” yakarışıyla kıldığımız namaz Kur’an-ı Kerim’de Allah (c.c.) tarafından emredilmiştir. Namazın hangi vakitlerde ve nasıl kılınacağı ise Peygamberimiz tarafından öğretilmiştir.
Sabah, öğle, ikindi, akşam, yatsı gibi vakit namazlarıyla birlikte haftada bir kılınan Cuma ve yılda iki defa kılınan bayram namazlarının vakitlerini Peygamberimiz açıklamıştır. Namazın nasıl kılınacağı, orucun nasıl tutulacağı, haccın nasıl yapılacağı ve kurbanın nasıl kesileceği sünnet bilinmeden anlaşılamaz. Dolayısıyla bütün bu ibadetlerde aranan temel şartlardan biri de sünnete uygunluktur.
İbadetlerimizin kabulü, Hz. Muhammed (s.a.v.) nasıl ibadet ettiyse bizim de o şekilde ibadet etmemize bağlıdır. Çünkü Kur’an-ı Kerim’de “De ki: Eğer Allah’ı seviyorsanız bana uyun ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Çünkü Allah çok bağışlayandır, çok merhamet edendir.” buyrularak Peygamberimizin sünnetine uymanın önemi belirtilmiştir.
