Fetva ve Kaza İlişkisi

Fetva Nedir?

Fetva, fıkıh terimi, dini çözümler ve fıkıh problemleri beyanı doğrultusunda sorulan sorunun cevabıdır. Fetvanın çoğul hali, fetâvâ ve fetâvî’dir. Fetva veren kişiye müftî, fetva isteyen kişiye Müstefit, fetva talep etme eylemine ise istifta denir. Bugün Türkçede “müftî” kelimesini müftü olarak kullanmak yaygındır.

Fetvalar, Müslümanların hem yaratıcısına karşı olan vazifelerini hem de diğer insanlarla olan münasebetlerini düzenlemektedir. Müslümanlar, İslam dinini hayatlarına tatbik ederken zaman zaman problemlerle karşılaşmaktadırlar. Böyle bir problemle karşılaşan kişi kendi bilgisi ile meseleyi çözebiliyorsa başkasının görüşüne başvurmasına gerek yoktur. Ancak bilgi seviyesi fetva verecek düzeyde değilse bilen bir kişiye başvurması ve müftünün verdiği fetva ile hayatını düzenlemesi gerekmektedir.

Fetva vermek sorumluluğu yüksek bir görevdir. Peygamberimiz (sav) bu konunun önemini şöyle işaret etmiştir: “Bir kimseye ilimsiz fetva verilirse bunun günahı sadece bu fetvayı verene ait olur.” buyurmuştur. Fetva verirken yanlış anlaşılmamak için fetva verme usul ve kurallarına göre hareket edilmelidir.

Kaza Nedir?

Fıkıhta, hâkimin muhakeme sonucunda verdiği karara kaza denilmektedir. İnsanlar arasında meydana gelen ihtilafları, usulüne uygun olarak çözmek ve adalet dağıtmak üzere yetkili makamlar tarafından tayin edilen kimseye kadı denir. Kadılar yürürlükte olan hukuk kurallarını objektif bir şekilde uygulamakla yükümlüdür.

Fetva-Kaza Arasındaki Farklar

• Fetva isteme, bilgi alma mahiyetinde olduğu için müftî, kendisinden fetva alıp buna uygun hareket etmeyenlerizorlayamaz. Kaza ise bağlayıcı mahiyette bir hükümdür. Taraflar kadı tarafından verilen hükmü uygulamakla yükümlüdür. Aksi durumda cezai müeyyide uygulanır.
• Fetva hukuki konuların yanında ibadete ait hususlarda da verilir. Kaza ise yalnız hukuki olaylarda söz konusu olur. İbadetler doğrudan kazanın konusu olmaz.
• Yetkili makamlar tarafından kendisine kaza yetkisi verilmeyen kişiler kadılık yapamaz. Fetva verebilmek için sadece ilmî yeterlilik aranır, resmî bir görevlendirme gerekli değildir.
• Fetvalar genel ve külli mahiyettedir. Bir fetvadan aynı durumda olan başka fertler de yararlanabilir. Kaza ise hususî ve ferdîdir. Bir başkası Kadının izni olmadan bu hükümden istifade edemez.
• Müftî fetva verirken fıkıh usulündeki asli ve ferîlik delillerden yararlanır. Kadılar ise bu delillerin yanında şahit, yemin ve ikrar gibi ispat vasıtalarından da yararlanır.
• Kaza da meselenin zahirî yönü esas alınırken, fetva da olayın vicdani tarafı esastır. Kadı, borcunu ödediği hâlde bunu ispatlayamayanın borcunun devam ettiğine hükmederken müftî, o kişiye borcunu gerçekten ödemiş isen diyaneten borçlu değilsin fetvasını verir.