Erzurum Kongresi: Mustafa Kemal Paşa, Amasya Genelgesi’nde bahsi geçen kongrenin hazırlıklarını yapmak için Sivas’a geldi. Ancak o günlerde Erzurum’da da Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin organize ettiği bir kongre için hazırlıklar yapılıyordu.
İngilizlerden destek ve cesaret alan Ermeni ve Rum çeteler, Mondros Ateşkes Antlaşması’nın 7. ve 24. maddelerine işlerlik kazandırabilmek için bölgede kargaşa çıkarıyorlardı. Bunun üzerine Ermeni ve Rum çetelerine karşı alınabilecek tedbirleri görüşmek üzere bir kongre toplanması kararlaştırıldı. Bu kongreyi Mustafa Kemal Paşa da takip etti ve destekledi.
Mustafa Kemal Paşa, kongreyi hazırlayanlardan Kâzım Karabekir Paşa’nın daveti üzerine o esnada bulunduğu Sivas’tan ayrılarak Erzurum’a geçti. 3 Temmuz’da Erzurum’a ulaşan Mustafa Kemal Paşa, 8-9 Temmuz gecesi Hükûmet tarafından görevden alındı. Bunun üzerine Mustafa Kemal Paşa aynı gece Padişah’a ve Harbiye Nezaretine çektiği telgraf ile resmî göreviyle birlikte askerlik görevinden de ayrıldığını bildirdi.
“Bundan sonra resmî sıfat ve yetkilerden sıyrılmış olarak yalnız milletin sevgi ve fedakârlığına güvenerek ve onun tükenmez feyiz ve kudretinden ilham ve güç alarak vicdani görevimize devam ettik…” (Kemal Atatürk, Nutuk, s.37)
Mustafa Kemal’in bütün yetkilerini kaybettiği ve sivil bir insan olarak “sine-i millete” döndüğü o günlerde, ona en büyük desteği verenlerden biri 15. Kolordu Komutanı Kâzım Karabekir Paşa olmuştur. Kâzım Karabekir Paşa, Mustafa Kemal ile görüşmesinde “Ben ve kolordum, emrinizdeyiz.” diyerek ona desteğini açıkça ortaya koymuştur.
Erzurum Kongresi Kararları
- Millî sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez.
- Yabancı işgal ve müdahalesine karşı Osmanlı Hükûmeti vazifesini yapamaz hâle gelirse millet topyekûn direnişe geçecek ve kendini savunacaktır.
- Osmanlı Hükûmeti vatanı koruyamaz ve istiklali sağlayamazsa geçici bir hükûmet kurulacaktır.
- Kuvâ-yı Millîye’yi tek kuvvet olarak tanımak ve millî iradeyi hâkim kılmak esastır.
- Hristiyan azınlıklara siyasi hâkimiyetimizi ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez.
- Manda ve himaye kabul edilemez.
- Mebusan Meclisinin hemen toplanması ve hükûmet işlerinin Meclis tarafından kontrol edilmesi gereklidir.
Erzurum Kongresi bölgesel sorunlar için toplanmış olmasına rağmen kongrede bütün yurdu ilgilendiren kararlar alındı. Kongre kararları tüm yurda, İstanbul’daki işgal kuvvetlerine ve yabancı devlet temsilciliklerine gönderildi. Kongre millî bir meclis gibi çalıştı. Kongrede millet iradesine vurgu yapıldı ve millet adına kararlar alındı. Alınan kararların hayata geçirilebilmesi için Temsil Heyeti adıyla bir kurul oluşturuldu. Heyetin başkanlığına Mustafa Kemal seçildi.
Millî Mücadele’nin ilk yönetim kurulu olan Temsil Heyeti, vazifesini yerine getirmeyen Osmanlı Hükûmeti’nin yerine bir hükûmet gibi çalışmaya başladı.
Erzurum Kongresi’nde Millî Mücadele’nin temel ilke ve hedefleri ortaya konmuştur. Kongrede alınan kararlar, bir süre sonra Mebuslar Meclisinde kabul edilecek olan Misakımillî kararlarının da temelini oluşturmuştur.
Ayrıca bakınız: Erzurum İl Kültür Turizm Müdürlüğü – Erzurum Kongresi
