Felsefi düşüncenin ortaya çıkışı nasıl olmuştur? Felsefe terimi ilk olarak ünlü Yunan matematikçi ve filozof Pisagor (MÖ 580-500) tarafından kullanılmıştır. Dolayısıyla felsefe kelimenin tam anlamıyla bilgelik sevgisi veya bilgelik arayışı anlamına gelir. Bilgelik; varoluş, bilgi ve değer hakkında tam ve eksiksiz bilginin ortaya çıkması veya bir kişinin böyle bir bilgiye sahip olma olgunluğudur. Bu arayışta bilgeliği seven, bilgi arayan ve ona ulaşmak isteyen kişilere filozof denir.
Filozof, doğru olduğunu bildiğimiz ya da böyle olduğuna inandığımız her şeyi sorgulayabilir; insanın, Tanrı’nın, dinin, dış dünyanın varlığı, bilginin kaynakları ve sınırları, bilim, sanat ve çok daha fazlası hakkında sorular sorabilir. Filozof sadece soru sormaz; bu sorulara yaratıcı düşünen, eleştirel ve sorgulayıcı bir tutum ve bakış açısıyla cevap arar. Felsefeyle uğraşan ve fikirlerini tutarlı, temel, mantıklı bir şekilde ortaya koyabilen ve bunları yaparken her türlü eleştiri ve yargıyı karşılayabilen ve aynı zamanda fikirlerine karşı çıkabilecek muhalefeti, mantığa “filozof” denir.
Felsefenin Doğuşu
Felsefe ilk olarak M.Ö. 7. yüzyılda İyon uygarlığında önemli bir ticaret merkezi ve liman kenti olan Miletos (Milet) şehrinde ortaya çıktı. İyonya’dan önce Mısır, Mezopotamya, Çin, Hindistan ve Türklerin önemli düşünce sistemleri vardı. Ancak bu düşüncelerin yapılarındaki dini ve mistik (mitolojik) unsurlar nedeniyle felsefe seviyesine ulaşamamışlardır. İyonya’da düşünce sisteminin bir felsefe olarak tanımlanmasının temel nedeni, dini ve mitolojik açıklamalar içermeyen, akla dayalı olmasıdır Ekonomik yapının ileri düzeyi, beraberinde bilgi ve hoşgörünün varlığını da getirmiştir. Diğer bir deyişle, Milet kentindeki ortam, farklı inanç ve görüşlere izin verecek kadar hoşgörülü idi. Bu elverişli ortam, Thales gibi düşünürlerin ortaya çıkmasını mümkün kılmıştır. Thales (M.Ö.624-546) ile başlayan bu süreçte doğa olayları doğal nedenlerle açıklanmaya çalışılmış ve insan aklının yeterli olduğu inancı sağlanmaya çalışılmıştır. Bütün bunlara göre felsefenin ortaya çıkışı bazı şartlara bağlı olarak gerçekleşti:
- Yüksek refah düzeyine ulaşılmalıdır
- Boş zaman olmalıdır.
- Kültürel zenginlik (bilgi) mevcut olmalıdır.
- Farklı inanç ve düşüncelere izin verecek bir hoşgörü ortamı olmalıdır.
- Bir diğer önemli faktör de insan faktörüdür. Bu insan faktörü; kişinin merakıdır. Bu koşullar İyonya’da çok fazla olduğu için felsefe ilk olarak burada ortaya çıktı. O dönemde bu durumu ilk fark eden kişi Thales idi. Thales, Yunan dini ve mitolojisine ilişkin açıklamalarla yetinmedi, ancak akla dayalı açıklamalar yaptı ve evrenin ilk ana maddesi (Arkhe) sorununa cevap aradı.
Not: İyonya, Antik Çağda Anadolu’da bugün İzmir ve Aydın illerinin kıyı şeridine verilen addır.
Mesih’ten önce felsefenin doğuşuna kadar var olan her şeyin nedeni mitolojide aranıyordu. Akla ve mantığa pek uymayan dini açıklamalar yapıldı. M.Ö. 5. yüzyılın ikinci yarısında felsefenin Antik Yunan’da doğduğunu görüyoruz. Felsefeyi doğuran temel nedenlerden biri Antik Yunan’da demokrasinin varlığı, farklı fikirlere demokrasinin özgürlüğü ve burada bilim ve felsefenin gelişmesine uygun ortamın bulunmasıdır. Felsefe her şeyden önce “Ben neyim?”, “Ben kimim?”, “Evren nereden geldi?”, “Bu varlıklar nasıl ortaya çıktı?” gibi soruları sorar ve bunların cevaplarını arar. Örneğin; Yağmurun yağmasını Zeus’un kızgınlığı ve tükürmesinden kaynaklandığını olduğunu düşünürler. Felsefe yapan kişi yağmur yağması için başka bir sebep arar ve bu duruma mantıklı bir açıklama getirmeye çalışır.
