Mustafa Kemal Paşa, Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmadan hemen önce Suriye’deki Yıldırım Orduları Grup Komutanlığına atanmıştı. Kısa bir süre sonra Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmış ve Mustafa Kemal Paşa da antlaşma gereği ordusunu terhis ederek İstanbul’a dönmüştü.
Mustafa Kemal Paşa İstanbul’da kaldığı günlerde Padişah Vahdettin ve hükûmet yetkilileriyle görüştü. İstanbul’da bulunan Kazım Karabekir, Rauf Bey, Ali Fuat gibi vatansever subaylarla toplantılar yaptı. Bu toplantılarda ülkenin durumunu görüşüyor ve kurtuluş çareleri arıyorlardı.
Mustafa Kemal Paşa, kurtuluşun Osmanlı Hükûmetinin emirlerine uymakla değil Anadolu halkını harekete geçirmekle mümkün olabileceğine inanıyor ve Anadolu’ya geçmek için fırsat kolluyordu.
O günlerde Samsun ve çevresinde kargaşa vardı. İngilizlerden destek alan Rum çetelerinin saldırıları bölgede kargaşa doğuruyordu. İtilaf Devletleri ise yaşananlardan Müslüman halkı sorumlu tutuyor ve kargaşanın önlenmemesi hâlinde bölgenin işgal edileceği tehdidinde bulunuyorlardı. Bu tehditler karşısında Osmanlı Hükûmeti Mustafa Kemal Paşa’yı 9. Ordu Müfettişi olarak bölgeye göndermeye karar verdi.
Mustafa Kemal Paşa’nın görevi, bölgede asayişi sağlamak ve halkın elindeki silahları toplamaktı. Hükûmet yetkilileriyle görüşen Mustafa Kemal Paşa bu görevi layıkıyla yerine getirebilmesi için kendisine geniş yetkiler verilmesini istedi. İstediği yetkileri Hükûmete bildiren Mustafa Kemal Paşa’nın bu talebi kabul edildi. Anadolu’daki iki kolordu ile görev sahasındaki valiler Mustafa Kemal Paşa’nın emrine verildi. Mustafa Kemal Paşa kendisine verilen bu geniş yetkilerden Millî Mücadele’yi teşkilatlandırırken de faydalandı.
Mustafa Kemal Samsun’a Gidiyor
Mustafa Kemal Paşa bu görev ve yetkilerle 16 Mayıs 1919’da, “Bandırma Vapuru” ile Samsun’a gitmek üzere İstanbul’dan ayrıldı. Mustafa Kemal Paşa İstanbul’dan ayrılmadan bir gün önce İzmir Yunan askerlerince işgal edilmişti. Bu, işgallerin gittikçe yaygınlaşacağının bir göstergesiydi. Artık acilen milleti harekete geçirmek gerekiyordu. Mustafa Kemal Paşa, hükûmetin verdiği görevle yetinmedi. O, Samsun’a doğru yol alırken milletinden ve vicdanından aldığı ağır bir görevi de yüreğinde taşıyordu: Vatanı içine düştüğü felaketten kurtarmak için milleti harekete geçirmek… Kendini vatanı ve milleti için sorumlu hisseden Mustafa Kemal Paşa’nın kafasında Anadolu’nun bir köşesi değil her köşesi vardı.
Mustafa Kemal Paşa 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak bastı ve incelemelerine başladı. Yaptığı araştırmada, bölgedeki kargaşanın Rum çetelerden kaynaklandığını tespit etti. Tespitlerini rapor hâlinde Hükûmete gönderdi. Samsun’da İngiliz askerleri bulunduğu için burada fazla kalmadı ve Havza’ya geçti.
