Uçuk nedir? Uçuk virüsü viral kaynaklıdır ve cilt enfeksiyonlarından biridir. Uçuk Herpes virüsünün kişiye bulaşması ile meydana gelen oldukça can sıkıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Uçuk tehlikeli mi? Kaşıntı, yanma gibi belirtilere sahip olan uçuk bebeklerde ölüme neden olabiliyor. Uçuk ne kadar küçük görünse de oldukça tehlikeli bir enfeksiyondur. Uçuğu ne tetikler? Her 5 kişiden 4’ünde görülen uçuk neden çıkar?
Uçuk nedir?
Tıp literatüründe oral herpes ya da herpes labialis olarak da isimlendirilen uçuk hemen herkesin başına gelebilen mikrobiyel bir enfeksiyondur. Herpes simpleks virüsüne bağlı olarak meydana gelen uçuk genellikle dudak ve çevresinde, ağız ve hatta diş etinde yaralar şeklinde ortaya çıkabilir. Dudak ve çevresinde daha sık karşılaşılan uçuklar kümeler halinde ve içi dolu ağrılı, kaşıntılı kabarcıklar olarak gelişir. Bebeklerde sık sık meydana gelen pamukçuk yaraları ile karıştırılan uçuk yaraları cilt üzerinde herhangi bir yerde de oluşabilir. Uçuğa neden olan Herpes simpleks virüsü vücuda girdikten sonra ömür boyu vücutta kalan ve kesin bir tedavisi olmayan bir enfeksiyondur. Uçuklar değişik süre aralıklarıyla tekrar tekrar çıkabilir.
Daha çok 1-2 yaş arası çocuklarda görülen ağız içi yaraları her yaştan insanı etkileyebilir. Herpes simpleks virüsüne bağlı olarak oluşan uçuk enfekte tükürük, mukoza veya deriye temasla bulaşabilir. Uçuk virüsü oldukça bulaşıcıdır. Bu nedenle çoğu insan yetişkinlikten önce Herpes simpleks virüsüne enfekte olur. Bu virüs vücuda girdikten sonra meydana gelen enfeksiyon 3 aşamada kendini gösterir;
- Birincil enfeksiyon dönemi: Uçuk virüsü cilde veya mukoza zarına girerek çoğalır. Birincil enfeksiyon aşamasında ağızda yaralar ve nadiren de olsa ateş gibi belirtiler görülebilir. Bu aşamada kişi uçuk geçirdiğini anlamaz, virüs herhangi bir yara ve belirtiye neden olmayabilir de. Bu duruma asemptomatik enfeksiyon denir. Asemptomatik enfeksiyona sahip kişilerde uçuk vakası iki kat daha sık görülür.
- Pasif dönem: Herpes simpleks virüsü birincil enfeksiyon döneminde enfekte olmuş bölgede bulunur. Ancak pasif dönemde bu bölgeden omurgada bulunan sinir dokusuna (dorsal kök ganglionu) geçer. Geçtiği bu sinir dokusunda tekrar ürer ve pasif hale geri döner.
- Nüks dönemi: Kişinin duygusal veya fiziksel streslerle başa çıkmaya çalıştığı dönemde virüs yeniden aktif hale geçer. Tekrar nükseden uçuk, yeni yaralara ve belirtilere neden olabilir veya asemptomatik şekilde de ilerleyebilir.
Uçuk belirtileri nelerdir?
Hemen herkeste görülmesi mümkün olan uçuğun oldukça bulaşıcı bir virüs olduğunu söylemiştik. Çoğu insan yetişkinlikten önce Herpes simpleks virüsünü kapar ve enfekte olur. Herpes simpleks virüsünün (HSV-1) daha önce bulaşmadığı, ilk kez enfekte olan kişilerde genellikle ağız içi yaralar meydana gelir. Daha önce enfekte olan bireylerde genellikle nüks aşaması dışında belirti görülmez. Kişi virüsle temas ettikten sonra belirtilerin ortaya çıkma süresi yaklaşık 2-12 gündür, bu sürece kuluçka süresi denir. Kuluçka süresi ortalama 4 gün olarak izlenir.
Vücuda giren Herpes simpleks virüsü ile ilk kez karşılaşmadan sonra ortaya çıkan belirtiler 1-5 yaş arası çocuklarda gözlemlenir. Meydana gelen belirtiler hafif veya şiddetli seyredebilir. Genellikle virüsle temas ettikten sonraki 1 ila 3 hafta içinde ortaya çıkan belirtiler 3 hafta kadar sürebilir. 15-20 gün içinde iz bırakmadan tamamen iyileşebilir. Eğer hasta ilk kez enfekte olmuyorsa uçukta belirtiler sıklıkla daha hafif seyreder.
Uçuk çıkacağını nasıl anlarız?
Uçuk çıkmadan önce kişilere adeta ‘ben geliyorum’ dercesine uyarı işaretleri verir. Uçuk çıkmadan önce genellikle görülen belirtiler aşağıdaki gibidir:
- Dudak veya enfekte bölge ve çevresinde tatlı kaşınmalar,
- Bölgede karıncalanma,
- Enfekte bölge ve çevresinde yanma
- Bölgede ince ağrı hissi
Aktif hale gelen Herpes simpleks virüsü artık uçuk yaraları, kabarcıkları oluşturmaya başlarken bazı şikâyetlere sebep olabilir. Uçuk kabarcıkları henüz çıkmadan önce belirtiler aşağıdaki gibidir;
- Yutkunma da ağrı ve güçlük
- Boyun lenf bezlerinde şişlik
- Boğaz ağrısı
- Ateş
- Baş ağrısı
- Yorgunluk
- Kas ağrıları
Herpes simpleks virüsü vücuda girdikten sonra tüm aşamalarını tamamlayıp aktif hale gelir. Bu virüs aktif haldeyken çeşitli şikayetler ve belirtiler ile kendini belli eder. Uçuk kabarcıkları oluştuktan sonra bu süreci uçuk yaraları takip eder. Uçuk kabarcıkları içi sıvı dolu veya kızarıklık şeklinde görülen lezyonlardır. Dudaklar, diş etleri, ağız içi veya boğazda görülebilen uçuk enfeksiyonu kabarcıkları kümeler halinde aniden ortaya çıkabilir. Bu kabarcıklar kısa süre sonra patlayarak açık yaraya dönüşür. Bu açık yaralar hepimizin bildiği uçuk yaralarıdır. Patlayan uçuk kabarcıkları sonrasında oluşan yaralar kırmızı bir taban üzerinde küçük sığ ve gri ülserler yani yaralar şeklinde görülür. Uçuk yaraları oluştuktan birkaç gün sonra kabuklanmaya başlayarak daha kuru ve sarı renkli bir hale bürünür. Ağız içinde oluşan uçuk yaraları daha ağrılıdır. Ağrı nedeniyle yeme içme zorlaşabilir. Uçuk yaraları dudaklarda, dilin ön kısmında, yanaklarda, diş etlerinde, boğazda ve ağzın çatısında oluşabilir.
- Diş etlerinde oluşan uçuk yaraları; diş etlerinde şişlik ve kızarıklığa neden olabilir ve hatta diş etlerinde kanamalarda görülebilir.
- Uçağa neden olan herpes virüsü henüz 20 yaşlarında olan gençlerde görüldüğünde; boğaz ve bademcikler üzerinde derin olmayan ve grimsi bir tabaka ile kaplanmaya neden olabilir. Ayrıca lenf bezlerinde şişlikler oluşabilir ve bu durum ağrılı bir hale dönüşebilir.
- Uçuk virüsü, iç kulakta bulunan denge siniri çekirdeğine yerleşebilir. Yerleşen uçuk virüsü, iç kulakta ve denge merkezinde ödeme yol açarak kişide baş dönmesine neden olabilir. Doktorun önerdiği tedavi yöntemi ile iç kulaktaki ödem geçtiğinde kişideki baş dönmesi ve baş dönemsine bağlı olarak gelişen bulantı şikayeti de ortadan kalkar.
Uçuk neden çıkar?
Herpes simpleks virüsü viral kaynaklıdır ve cilt enfeksiyonları grubunda yer alır. Uçuk Herpes virüsünün kişiye bulaşması ile meydana gelir. HSV-1 ve HSV-2 virüsü uçuk virüsleri olarak bilinen yaygın 2 türdür. Ancak HSV-2 virüsü daha çok genital bölgede yaralara neden olan bir enfeksiyondur. Ancak her iki virüste ağız ve genital bölgeye bulaşabilir. Ancak nüksettiği cilt bölgelerindeki görülme sıklığı farklıdır. İlk enfeksiyon sonrası Herpes virüsü sinirsel dokularda uyku haline geçer ve daha sonraki dönemlerde zaman zaman aktif hale gelerek tekrarlayan enfeksiyonlara neden olabilir.
Uçuk en bulaşıcı enfeksiyon türlerinden biridir. Bulaşıcılığının en yüksek olduğu dönem ise uçuk yaralarının olduğu dönemdir. Bazen hiç belirti vermeden ilerleyen uçuk virüs başkalarına bulaştırılabilir.
- Paylaşılan çatal, bıçaklar hatta yemekler
- Yıkanmadan tüketilen meyve ve sebzeler
- Tıraş makineleri
- Havlular
- Uçuklu kişiyle temas
Dudakta uçuk neden çıkar?
Uçuk virüsleri olarak bilenen Herpes virüslerinin HSV-1 ve HSV-2 türleri bulunur. Ancak HSV-1 virüsü daha çok dudaklara yerleşirken HSV-2 virüsü genital bölgelere yerleşir. Bazı bireylerde, üst dudaklar ve burun arasındaki üçgenimsi bölgede (filtrum), burun içinde veya dışında, çene, boyun veya yanakta da uçuk oluşabilir. Bu da uçuk virüsünün belirtileri gibi yayılma alanı da sınırlı olmadığı anlamına gelir. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde uçuklar gözlerde meydana gelebilir. Gözde çıkan uçuklar organ nakli geçirmiş veya kanser hastalarında görüldüğünde oldukça tehlikeli olmanın yanı sıra körlüğe sebep olabilir.
Uçuğu ne tetikler?
Elbette uçuklu kişilerden uzak durmak, temas etmemek büyük ölçüde koruma sağlayabilir. Ancak daha önce enfekte olmuşsak ne yaparsak yapalım uçuktan kurtulamayız. Çünkü uçuk virüsü bir kez vücuda alındıktan sonra ömür boyu vücutta kalır. Bu nedenle eğer elimizden geliyorsa uçuğu tetikleyen şeylerden uzak durmak en iyi çözüm yolu olacaktır. Peki ama uçuğu neler tetikler?
- Stres
- Güneşe fazla maruz kalmak
- Dudaklarda kuruluk ve tahriş
- Vücut ısısının fazla yükselmesine bağlı olarak gelişen ateş
- Adet dönemleri
- Hormonal değişiklikler
- Enfeksiyonlar
Uçuğu tetikleyen yiyecekler ise oldukça merak konusu olsa da net bir bilgi bulunmuyor. Ancak çikolatanın uçuğu tetiklediği düşünülüyor.
Uçuk ile ilgili sorulan diğer sorular
Bu bölümde uçuk hakkında sıkça sorulan sorular ve yanıtları yer alıyor.
Uçuğu patlatmak zararlı mı?
Uçuğu iğneyle patlatmak sıkça karşılaşılan ve oldukça tehlikeli bir durumdur. Uçuğun neden olduğu kabarcıklar ve yaralara dokunulmamalıdır. Aksi halde uçuk virüsü yüzün diğer bölümlerine, göze ve genital bölge gibi vücudun diğer bölgelerine de bulaştırılabilir. Özellikle göze bulaşan uçuk virüsü oldukça tehlikelidir.
Uçuğun kaşınması ne anlama gelir?
Uçuğun ilk evresi olan karıncalanma evresi uçuğun ilk gününde gerçekleşir. Karıncalanma aşamasında derinin altında kaşıntı ve yanma hissedilebilir. Academy of General Dentistry açıklamasına göre bu kaşıntı ve karıncalanma hissi kısa süre içinde uçuğun çıkacağının sinyalidir. Ancak uçuğunuz çıktıktan sonra kaşınıyorsa bu uçuk döneminde oluşan normal bir durumdur.
Uçuğun çıkmasını engellemek mümkün mü?
Uçuk virüsü alevlendikten sonra henüz görünür olmadan 6-48 saatlik süreç ön belirti aşamasıdır. Bu süreçte uçuğun dış cilt yüzeyine çıkmasını engellemek elbette mümkün olmayacaktır. Ancak uçuğun büyüyüp çirkinleşmesini buz veya soğuk kompres uygulaması, soğutulmuş çay uygulaması ile önleyebilirsiniz. Ancak bir uzmana danışıp uygun kremler ile uçuktan kurtulmanız daha faydalı olacaktır. Bu yöntemlerden ‘Uçuk nasıl geçer?’ yazımızda detaylı şekilde bahsettik.
Uçuğun izi kalır mı?
Aşamalı şekilde oluşup ilerleyen uçuk çeşitli belirtilerle meydana gelir. Ne kadar zor olsa da kaşımadan, kabukları koparmadan ve su kabarcıklarını patlatmadan geçirilmesi gereken uçuk yaklaşık 7-10 gün içinde genellikle iz bırakmadan iyileşir. Ancak uçuk yaralarınız ile oynuyor, kaşıyor ve hatta uçuğu patlatmak gibi hatalı davranışlarda bulunuyorsanız iz kalma ihtimali olabilir.
Uçuğun üstü kapatılır mı?
Uçuk sıcak ile şiddetlenen bir enfeksiyondur. Eğer uçuk yaranızın üzerini kapatacağınız malzeme sıcaklığa neden olmayacaksa üstü kapatılabilir. Hatta uçuk kaşıntısı için kendini tutamayan, bir anlık dalgınlık ile ellerini uçuklarına götüren kişiler uçuklarının üzerine yara bandı yapıştırarak kendilerine engel olduklarını belirtiyorlar.
Dudak uçuğu yayılır mı?
Dudak uçuğuna neden olan HSV-1 virüsü vücudun çeşitli yerlerine de yerleşebilir. Dudak uçuğunu uzmanınız veya eczacınızın önerdiği şekilde steril tuttuğunuzda, uygun ilaç ve kremleri kullandığınızda dağılması söz konusu değildir. Ancak uçuk yaranıza temas ettiğinizde, kaşıdığınızda özellikle yüzünüzde başka bir alana dokunduğunuzda dudak uçuğunuz dağılabilir. Örneğin sadece dudağınızda gözlemlenen uçuk temas yoluyla burun içine kadar dağılabilir.
Uçuk tehlikeli mi?
Gözde çıkan uçuklar organ nakli geçirmiş veya kanser hastalarında görüldüğünde oldukça tehlikeli olmanın yanı sıra körlüğe ve hatta bebeklerde ölüme neden olabilecek kadar tehlikelidir.
