Temas (dokunarak) ile kuvvet uygulamanın yanında hiç temas olmadan uzaktan kuvvet uygulamak da mümkündür. Bu yönüyle kuvvetler temas gerektirmeyen (alan) kuvvetleri ve temas gerektiren kuvvetler olarak ikiye ayrılır. Temas kuvvetleri maddelerin yan yana gelen moleküllerinin birbirine uyguladığı itme kuvvetleri nedeniyle oluşur. Örneğin titreşen gaz moleküllerinin kabın iç yüzeyine uyguladığı basınç kuvveti, tekneyi su yüzeyinde tutan kaldırma kuvveti masa üzerindeki kitaplara masanın uyguladığı tepki kuvveti temas gerektiren kuvvetlerdir. İki cismin birbirine dokunmadan etkileşmesine mıknatısın bir toplu iğneyi çekmesi, serbest bırakılan bir cismin yere düşmesi, yüklü iki cismin birbirini çekmesi ya da itmesi temas gerektirmeyen kuvvetler ile gerçekleşmektedir.
Kuvvet Nedir?
Bir cismin şeklini, hareketinin doğrultusunu, yönünü ve hızını değiştirebilen etkiye kuvvet denir. Kuvvettin cisimler üzerindeki bu etkisini, düz telin eğilmesi, süngerin sıkıştırılması, bilardo topunun banttan doğrultu ve yön değiştirerek hareketini sürdürmesi gibi birçok olay örnek olarak verilebilir. Kuvvet, vektörel bir büyüklük olup F ile gösterilir. Dinamometre ile ölçülür. Kuvvetin SI birimi Newton’dır (N).
Kuvvet Çeşitleri
Evrende kütle çekimi kuvveti, elektriksel kuvvet, güçlü nükleer kuvvet (çekirdek kuvveti) ve zayıf nükleer kuvvet olmak üzere dört temel kuvvet vardır. Suyun kaldırma kuvveti, sürtünme kuvveti, basınç kuvveti gibi diğer tüm kuvvetler temel kuvvetlerin sayesinde oluşur.
Kütle çekim kuvveti: İki kütlenin birbirine uyguladıkları eşit büyüklükte ancak zıt yönlü olan çekim kuvvetidir.Genel çekim kanunu olarak bilinir. Genel çekim yasasıyla bu kuvvetin büyüklüğü, kütlelerin çarpımı ile doğru aralarındaki uzaklığın karesiyle ters orantılıdır şeklinde tanımlanmıştır. Doğadaki en zayıf kuvvettir. Eşitlikte kullanılan G; gravitasyon sabiti olarak bilinir ve değeri 6,67.1011 Nm2 /kg2 olarak alınır.
Elektromanyetik kuvvet: Elektrik yüklü cisimlerin birbirine uyguladıkları kuvvetdir. Kuvvetin büyüklüğü; yük miktarları ve yüklü cisimlerin aralarındaki uzaklığa bağlıdır.
Güçlü nükleer kuvvet (Çekirdek kuvveti): Atom çekirdeğinde bulunan proton ve nötronları (nükleonları) bir arada tutan kuvvettir. Etki alanı atom çekirdeği boyutlarında olup doğadaki en güçlü kuvvettir. Yeğin kuvveti olarakta adlandırılır.
Zayıf nükleer kuvvet: Atom çekirdeklerinin kararsız olmasına sebep olan çok kısa menzilli kuvvettir. Etki ettiği parçacıklar bozunarak kendisine yakın başka bir parçaçığa dönüşür.
Kaynak : Fen Lisesi Fizik 9. Sınıf Ders Kitabı
Emeği Geçenler
- Abdullah AYDIN
- Ayşegül ÇELİK
- İsa YILMAZ
- Kamil SOYARSLAN
- Murat ERAT
- Şeyda BOZARSLAN
