Müminlerin Özellikleri | İsraftan ve Cimrilikten Kaçınırlar
Müminler İsraftan ve Cimrilikten Kaçınırlar
Rabbimiz, biz müminlere bazı davranışları yapmamızı bazı davranışlardan da kaçınmamızı emretmiştir. İsraf ve cimrilik kaçınmamız gereken davranışlardandır. İsraf, insanın herhangi bir işte aşırı gitmesi, sözünü, gücünü, zamanını, malını ve mülkünü boş yere harcaması, bunları yerli yerinde kullanmaması, saçıp savurması, ölçülü hareket etmemesidir. Dilimizde israf, savurganlık olarak da adlandırılmaktadır.
İsraf eden kişiye müsrif denir. Kur’an-ı Kerim’de, “…Yiyiniz, içiniz; fakat israf etmeyiniz. Çünkü Allah israf edenleri sevmez.” buyrularak savurganlıktan kaçınmamız istenmiştir. Müsrif olmak Rabbimizin sevgisinden mahrumiyeti de beraberinde getirir. Sevgili Peygamberimiz elimizdeki imkânları kullanırken boş yere ve gereksizce harcamamamız gerektiğini, “Irmak veya deniz kenarında abdest alsanız bile suyu israf etmeyiniz.” şeklinde dile getirmiştir.
Elimizdeki imkânlar geniş olabilir, çok şeye sahip olabiliriz. Bu durum bize savurganlık yapma hakkını vermez. Müslüman olarak her işimizde olduğu gibi harcamalarımızda da ölçülü ve dengeli olmalıyız.
Savurganlık, İslam’ın emrettiği zekât, sadaka ve infak ile oluşması hedeflenen sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı ortadan kaldırır. Sınırsız harcama isteği, lüks ve aşırı tüketim alışkanlığı da israfın sebeplerindendir. Yiyecek, içecek, elbise ve sahip olunan her türlü imkânı savurganlığa sebep olacak şekilde kullanmak dinimize göre yanlıştır. İsraf sadece mal ve paranın boşa harcanması değildir.
Aynı zamanda Allah’ın (c.c.) insana verdiği bütün nimetlerin faydasızca harcanması ve kullanılması da israftır. Peygamberimiz, “Sağlık ve boş vakit, halkın çoğunun aldanıp değerlendiremediği iki nimettir.” buyurarak sağlığın korunmasının ve zamanın iyi değerlendirilmesinin önemini vurgulamıştır. Sağlığı bozacak şekilde davranmak ve zamanı boşa harcamak israfın bir başka çeşididir.
Bir Müslüman için helal kazanç elde etmek ve kazancını ölçülü harcamak hayatın iki önemli prensibidir. Bunlardan biri eksik olursa hayatın dengesi bozulur, ailede ve toplumda huzursuzluk meydana gelir. Dolayısıyla Allah’ın (c.c.) verdiği nimetlerin kıymetinin bilinmesi, yerinde ve ihtiyaca göre harcanması ahlaki görevlerimiz arasındadır. Müminlerin sakınması gereken davranışlardan biri de cimriliktir. Cimrilik, kişiyi mal edinme hırsıyla harcamada bulunmaktan ve yardım etmekten alıkoyan bencillik duygusudur.
Daha geniş anlamda ise sadece kendini düşünerek her türlü iyilik ve cömertlikten kaçınmak da cimrilik olarak değerlendirilir. Cimrilik eden kişiye cimri ya da pinti denir. İnsanın yaratılışından gelen bazı eğilimleri vardır. Bunların bir kısmı iyi bir kısmı da kötüdür. Yapısında bulunan güzel duyguları geliştirip hayata geçirmek ve kötü eğilimleri de dizginleyip terbiye etmek insanın asli görevidir.
İnsan, aklını ve iradesini kullanarak bu aşırılıklardan kaçınmaya ve iyi davranışlara yönelmeye çalışmalıdır. Kur’an’a göre cimrilik kötü huylardandır. Kur’an’da insanın kurtuluşa erebilmesi için cimrilikten sakınması gerektiği şöyle belirtilmektedir: “…Kim nefsinin cimriliğinden korunursa, işte onlar kurtuluşa erenlerdir.”
Başka bir ayet-i kerimede müminler iyiliğe ve yardımda bulunmaya teşvik edilerek cimrilikten sakındırılmaktadır: “Elinizden geldiği kadar Allah’ın emir ve yasaklarına karşı gelmekten sakının. Kulak verin, itaat edin, kendi hayrınız için bağışta bulunun. Kim nefsinin cimriliğinden korunursa işte onlar kurtuluşa erenlerdir.”
Kur’an-ı Kerim’de, cimrilik kendini beğenen, kibirli insanların özelliği olarak zikredilmekte ve böylelerinin Allah (c.c.) tarafından sevilmedikleri şöyle belirtilmektedir: “…Şu bir gerçek ki Allah kendini beğenenleri ve böbürlenenleri hiç sevmez. Onlar, kendileri cimrilik ettiği gibi başkalarını da cimriliğe teşvik eden ve Allah’ın onlara lütfettiği nimetleri esirgeyen kimselerdir…”
Başka bir ayette de cimriliğin insanın faydasına bir davranış olmadığı, tam tersine zararına bir sonuç doğuracağı şöyle ifade edilmektedir: “Allah’ın lütfuyla kendilerine verdiği şeyde cimrilik edenler de bunu kendileri için hayır sanmasınlar. Aslında o kendileri için bir şerdir. Cimrilik ettikleri şey, kıyamet gününde onların boyunlarına dolanacaktır. Göklerin ve yerin mirası Allah’ındır. Allah ise sizin yaptıklarınızdan haberdardır.”
Müminler olarak hayatın her alanında dengeli olmalıyız. İsraftan da cimrilikten de uzak durmaya çalışmalıyız. Eğer dikkatli olmazsak birçok alanda israfa ya da cimriliğe düşebiliriz. Yeme içmeden giyim kuşama, evdeki ve okuldaki elektrik kullanımından doğalgaz ve su tüketimine kadar pek çok alanda dengeli olmaya özen göstermeliyiz.
Aşırı tüketim ve marka düşkünlüğünün israf olduğunu, elimizdeki imkânları ihtiyaç sahipleriyle paylaşmamanın da cimrilik olacağını unutmamalıyız. İsraf ve cimrilik sadece maddi alanla sınırlandırılacak tutumlar değildir. Sağlık ve zaman gibi Allah’ın (c.c.) bize lütfettiği imkânlarda da israf ve cimrilik söz konusu olabilir.
Örneğin boş ve faydasız işlerle vaktimizi doldurmak zaman israfıdır. Vakit ayırmamız gereken iyi ve güzel işlerden uzak durmak da zaman konusunda cimrilik yapmaktır. Kur’an’da müminlerin özelliklerinden birinin de zamanı iyi değerlendirmek olduğu şöyle ifade edilmektedir: “Onlar ki faydasız işlerden ve boş sözlerden yüz çevirirler.” Elbette her insanın dinlenmeye ve eğlenmeye ihtiyacı vardır.
Çocukların, gençlerin ve yetişkinlerin yaşlarına uygun çeşitli oyunlarla ve spor dallarıyla uğraşmaları normaldir. Fakat bunlara gereğinden fazla vakit ayırarak, yapılması gereken asli görevleri ihmal etmek doğru değildir. Oyun ve spor ihtiyacı, helal olan alanlarda zaman israfına düşmeden karşılanmalıdır.
İsraf ve cömertlik birbirine karıştırılmamalıdır. Cömertlik kişinin çevresindeki ihtiyaç sahiplerini koruyup kollaması ve Allah’ın (c.c.) kendisine verdiği imkânları Allah rızası için insanlarla paylaşmasıdır. Yüce Allah, “Akrabaya, yoksula ve yolda kalmış yolcuya haklarını ver, fakat saçıp savurma.” buyurmaktadır.
Yine başka bir ayette, “Onlar, harcadıklarında ne israf ne de cimrilik edenlerdir. Onların harcamaları, bu ikisi arası dengeli bir harcamadır.” buyrularak saçıp savurmanın ve cimrilik yapmanın doğru olmadığı belirtilmektedir. Müminler olarak israf ve cimriliğin ahlaki birer zafiyet olduğunun bilincinde olmalı ve bu davranışlardan uzak durmalıyız. Rabbimizin bizden istediği gibi yüce gönüllü, cömert insanlar olmaya çalışmalıyız.
