İslam Bilim Tarihçiliğine Katkı Sağlayan Türk Araştırmacıları

Batılı bilim insanlarının yanı sıra İslam bilim tarihinin araştırılmasına katkıda bulunmuş Türk bilim insanları da bulunmaktadır.

Salih Zeki (1864-1921)

Son dönem Osmanlı matematikçilerinden biri olan Salih Zeki (1864-1921) Paris’te Politeknik Yüksekokulunda elektrik mühendisliği okumuştur. Yurda döndükten sonra Osmanlı’da devlet idarecilerini yetiştirmek için kurulmuş olan Mekteb-i Mülkiye’de (Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinde) fizik ve kimya dersleri vermiştir.

Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi) müdürlüğü ve Darü’l-fünun-ı Osmani (İstanbul Üniversitesi) rektörlüğü yapmış, çeşitli dergilerde matematik ve fen bilimleri alanında çok sayıda makale yazmıştır. İslam toplumunda tarihten beri gelen bilim çalışmalarını Salih Zeki günümüz bilimsel çalışma yöntemleri ile yeni baştan değerlendirmiştir.

Bu özelliği ile Türkiye’de bilim tarihi yazıcılığının öncüsü sayılabilir. Âsâr-ı Bâkiye (Ölmez Eserler)-Ortaçağ İslâm Dünyasında Trigonometri adlı eseri Türk-İslam matematik tarihi alanında yazılmış ilk kitap olması açısından önemlidir.

Eserleri arasında; Fizik ve Kimya, Hendese (Geometri), Mebhas-ı Elektrik-i Miknatisi (Elektro Magnetizma), Hesab-ı İhtimali (İhtimaller Hesabı), Hendese-i Tahliliye (Analitik Geometri) ve Kamus-u Riyaziyat (Matematik Sözlüğü) bulunmaktadır.

Aydın Sayılı (1913-1993)

Türk bilim tarihi alanında çok sayıda çalışması olan Aydın Sayılı (1913-1993) bizzat Atatürk tarafından eğitim amacıyla yurt dışına göndermiştir. Bilim tarihinin kurucusu George Sarton’un öğrencisi olmuş, Türkçenin eğitim ve bilim dili olması için çalışmalar yapmıştır. Çok sayıda yabancı dil bilen Aydın Sayılı, eserlerinin bazılarını üç ayrı dilde yayımlamış ve Türk kültürünün tanınmasına katkıda bulunmuştur.

Türkiye’nin önde gelen bilim tarihçilerinden biri olan Sayılı’nın; Farabi, İbn Sina, Harezmi ve Bîrûnî ile ilgili çok sayıda çalışması bulunmaktadır. Aydın Sayılı, Mezopotamya ve Mısır gibi kadim kültürlerin astronomi ve tıp tarihi hakkında araştırmalar yapmıştır. Mısırlılarda ve Mezopotamyalılarda Matematik, Astronomi ve Tıp adlı eserinde Antik Yunan’dan önce bilimsel çalışmaların yapıldığını ve bu dönemde belirli bir bilgi birikiminin olduğunu belirtmiştir.

Orta Çağ uzmanı da olan Aydın Sayılı Observatuary in Islam (İslam’da Gözlem) adlı eserinde İslam bilim ve eğitim kurumlarının, hastane ve rasathanelerinin bilim çalışmalarındaki önemini vurgulamıştır.

Eserleri arasında; Uluğ Bey ve Semerkant’taki İlim Faaliyeti Hakkında Gıyasüddin-i Kâşi’nin Mektubu, Mısırlılarda ve Mezopotamyalılarda Matematik, Astronomi ve Tıp, Nikola Kopernik, The Observatory in Islam (İslam’da Gözlem), Türkler ve Bilim, (Editör), Biruni’ye Armağan (Editör), Bilim, Kültür ve Öğretim Dili Olarak Türkçe (Editör) bulunmaktadır.

İslam Bilim Tarihi Ders Notları

Kaynak: İslam Bilim Tarihi 10. Sınıf Kitabı MEB