I. Körfez Savaşı: 1990’lı yıllarda Orta Doğu’da yaşanan en önemli olaylardan biri de Körfez Krizi ve bu krizden kaynaklanan Körfez Savaşı’ydı. Körfez Savaşı’nın çıkmasındaki temel neden Irak’ın komşusu Kuveyt’i işgal etmesiydi.
1980-1988 arasında komşusu İran ile savaşan Irak, savaşın bitmesinin ardından silahlanmaya devam etti. Ayrıca dünyanın en zengin petrol üreticilerinden biri olan Kuveyt üzerinde hak iddia etmeye başladı. Böylece Irak-Kuveyt ilişkileri gerginleşti. Uluslararası arabuluculuk girişimleri gerginliği azaltmaya yetmedi. Irak, 2 Ağustos 1990’da Kuveyt’i işgal etti.
Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesiyle Orta Doğu’daki güç dengeleri değişti. Dünya petrol kaynaklarının yüzde 60’lık dilimine sahip olan Orta Doğu bölgesindeki bu değişim, başta ABD olmak üzere Batılı devletlerin çıkarlarını doğrudan etkiledi. Böylece Irak’ın Kuveyt’i işgali ile başlayan bölgesel kriz, küresel bir sorun hâline geldi.
Kuveyt işgali üzerine toplanan Birleşmiş Milletler, Irak’ı kınadı ve işgal ettiği topraklardan kayıtsız şartsız çekilmesini istedi. Yine BM kararı ile Irak’a ekonomik ve askerî ambargo uygulandı. Irak’a yönelik yaptırımlara ek olarak Kuveyt’i Irak işgalinden kurtarmak amacıyla ABD öncülüğünde uluslararası askerî bir güç oluşturuldu.
Irak’ın BM kararlarına uymayacağını açıklaması üzerine, 17 Ocak 1991’de Irak’a karşı önce hava harekâtı ardından da kara harekâtı başlatıldı. Uluslararası güç ile Irak kuvvetleri arasındaki savaş kısa sürdü. Irak ordusu mağlup oldu ve Kuveyt işgalden kurtarıldı.
Irak’ta Ateşkes İmzalandı
Irak, 1991’de BM tarafından önerilen ateşkes anlaşmasını imzaladı. Böylece savaş resmen sona erdi. Barışın sürekliliği ve ekonomik ambargonun kaldırılması Kuveyt’in işgalden önceki sınırlarının kabul edilmesi Irak’ın nükleer, biyolojik ve kimyasal silahlardan arındırılması kararına uymasına bağlandı. Savaşın ardından Irak’ta iç karışıklık baş gösterdi. Irak’taki Baas rejimine muhalif Kürt gruplar ülkenin kuzeyinde, Şii gruplar ise ülkenin güneyinde ayaklanma başlattılar.
Baas rejiminin şiddet kullanarak bu gruplara saldırması üzerine, Irak birliklerinin 36. paralelin kuzeyi ile 32. paralelin güneyine geçirilmeme şartı kabul edildi. Ayrıca ateşkesi denetlemek ve gerekirse müdahale etmek için ABD, İngiltere ve Fransa birliklerinden oluşan uluslararası askerî bir kuvvet (Çekiç Güç) oluşturuldu.
Irak hükûmetinin ülkenin kuzeyindeki kontrolü kaybetmesiyle birlikte bu bölgede otorite boşluğu oluştu. Bölgede güçlenen muhalif Kürt gruplar, Irak’tan kopuş sürecine girdiler. Ayrıca oluşan otorite boşluğu nedeniyle Türkiye’ye karşı bölücü eylemlerde bulunan PKK terör örgütü, Irak’ın kuzeyine yerleşmeye başladı. Bu durum Türkiye için bir güvenlik sorunu hâline geldi.
