Hakan Bey, evli ve iki çocuk babası bir öğretmendir. Hakan Bey okulda öğrencilerine ders anlatır, onlara toplum kurallarından bahseder ve onların ülkelerine faydalı bireyler olarak yetişmelerine katkı sağlar.
Hakan Bey ve eşi aralarında iş bölümü yaparak ev işlerini paylaşırlar. Hakan Bey, eşine sevgi ve saygı gösterir, fikirlerine değer verir. Fırsat buldukça sohbet eder ve birbirlerine gün içinde neler yaptıklarını anlatırlar.
Hakan Bey evinde çocuğuyla ilgilenir. Ondan okulda yaptıklarını anlatmasını ister, onunla sohbet eder, oyunlar oynar; çocuğunun derslerine yardımcı olur ve eğitimiyle ilgilenir.
Yukarıda Hakan Bey’in üstlendiği sosyal rolleri ve bu rollerin gerektirdiği davranışları öğrendiniz. Hakan Bey aynı anda öğretmen, eş ve baba sosyal rollerine sahiptir. Hakan Bey, sosyal rollerinin gerektirdiği davranışları yerine getirmektedir. Okulda öğrencileriyle, evde eşi ve çocuğuyla ilgilenmektedir. Bireyler aynı anda çeşitli sosyal rollere sahip olabilir. Örneğin, sizler sınıfınızda öğrenci iken aynı zamanda sınıf başkanı veya okul müzik grubunda solist olabilirsiniz.
Bireyler doğar, büyür ve gelişirler. Yaşamları boyunca sahip oldukları sosyal rolleri bir anda edinmezler. Yaşam döngüsü içinde bireylerin sahip oldukları sosyal roller de değişime uğrar. Aşağıdaki örneği okuyarak Hatice Hanım’ın sosyal rollerinin zaman içindeki değişimini inceleyiniz.
| 1 | Merhaba çocuklar! 1980 yılında Konya’da doğdum. Doğduğum andan itibaren anne ve babamın “kızı” rolüne sahip oldum. Aynı evde yaşadığımız dedem ve babaannemin de “torunu” rolünü üstlendim. |
| 2 | 6 yaşında mahallemizde bulunan anaokulunda öğrenim görmeye başladım. Artık okula gidiyordum ve böylece “öğrenci” rolüne de sahip oldum. İlkokulda “sınıf başkanı”, ortaokulda da “okul voleybol takımı oyuncusu”ydum. |
| 3 | 14 yaşındayken kardeşim dünyaya geldi. Artık hayatta “abla” rolüne de sahiptim. Lise yıllarında okuduğum okulda “müzik kulübü üyesi” oldum ve okulumu müzik yarışmalarında temsil ettim. |
| 4 | Liseden sonra İstanbul Üniversitesi Veterinerlik Fakültesine başladım. Burada 5 yıllık meslek eğitimini başarıyla tamamladım. Daha sonra meslek yaşamına başladığımda artık “veteriner” olarak bir rolüm daha vardı. |
| 5 | Şu anda evliyim ve 2 çocuğum var. Evlilik hayatım başlayınca “eş”, çocuklarım doğunca da “anne” rollerine sahip oldum. |
Hatice Hanım’ın zaman içerisinde yeni sosyal roller edindiğini, bu sosyal rollere uygun davranışlar geliştirdiğini ve böylece yeni sorumluluklar üstlendiğini öğrendiniz. Bu örnekte de olduğu gibi insanların sosyal rollerinde zamanla değişimler meydana gelir. Sosyal rollerin zaman içinde değişimiyle ilgili olarak aşağıda verilen akış şemasını inceleyiniz.
| Birey, dünyaya geldiğinde anne ve babasının ilgisine muhtaçtır. Toplum, bireyden bir sorumluluk beklemez. |
| Birey, bebeklik döneminden çocukluk dönemine geçtiğinde oyun dönemindedir. Bu dönemde gerek bireysel olarak gerekse arkadaşlarıyla oyunlar oynar. Arkadaşlarıyla oyunlar oynayarak birlikte hareket etme, iş birliği yapma gibi davranışları yerine getirmeye başlar. |
| Birey, zamanla büyüdükçe yeni sosyal roller edinir. Kardeşi olursa abla veya ağabey sosyal rolünü üstlenir. Kardeşine hem yardımcı hem de davranışlarıyla örnek olur. |
| Okul çağına gelen birey, öğrencilik sosyal rolünü üstlenir. Öğrenci olmanın gerektirdiği sorumlulukları yerine getirmeye başlar. Düzenli olarak okula devam eder, okul kurallarına uyar, öğretmenlerini dinler ve okulda öğrendiği bilgileri evde tekrar ederek düzenli olarak derslerine çalışır. |
| Birey, eğitim hayatı sürecinde kendine bir meslek belirlemeye çalışır. Meslek sahibi olunca toplumun ihtiyaç duyduğu hizmetleri sunmaya başlar. Örneğin, öğretmenlerin öğrencilere yeni bilgiler öğretmesi ve topluma faydalı bireyler olmalarını sağlaması sosyal rollerinin bir gereğidir. |
| Birey, çocuğu olduğunda anne veya baba rolünü üstlenir. Bu rollerin gerektirdiği davranışları yapmaya başlar. Çocuğun beslenme, giyinme, barınma, güvenlik ve eğitim ihtiyaçlarının karşılanması bunlara örnektir. |
| Hayatının ilerleyen dönemlerinde birey; dede, babaanne veya anneanne rollerine sahip olabilir. Hayatı boyunca edindiği birikim ve tecrübelerini torunlarına aktarması, torunlarını sevmesi de bu sosyal roller sonucunda gerçekleşir. |
