Tartışılmaz bir gerçek var ki psikoloji ucu bucağı olmayan bir derya gibi. Gerek gelişim psikolojisi gerek öğrenme psikolojisi adına önemli katkılar sağlamış olan Piaget de bu literatürün önemli isimlerindendir.
Piaget 9 Ağustos 1896 tarihinde İsviçre’de doğdu. Babası ortaçağ bilimleri profesörü, annesi ise Kalvinist idi. On yaşındaki gözlemleri sadece yükseköğrenim kitaplarındaki açıklamaları içerebilecek türden araştırmalardandı. Kütüphane görevlisinin ona bir çocukmuşcasına muamele etmesine son vermek için “albino serçelerin görüş gücü “ adlı bir not yayımladı ve istediğine ulaştı.
II. Dünya Harbi’nden sonra Piaget ruh bilimleriyle ilgilenmeye başladı. Zürich’e giderek Jung ve Apos’un derslerine katıldı. Sonrasında Paris’e giderek mantık ve ruhsal bozukluklar konusunda eğitim görmeye başladı. 1924’ de Çocukta Karar Verme ve Akıl Yürütme’yi yayımladı. 1926 ‘da ‘Çocuğun Gözüyle Dünya’ adlı eserini yayımladı. Felsefe ve ruh bilimlerinin öncülerinden olan bilim adamı Jean Piaget meslek yaşamının büyük bir bölümünü çocukları dinleyip, onları gözlemleyerek ve aynı konuda hazırlanan bilimsel makaleleri inceleyerek geçirdi. Piaget sonuç olarak; çocukların, yetişkinlere göre çok farklı düşünebildiklerini ortaya koydu. Piaget’in çocukların düşünce biçimini ilk kez ciddiye alan bir bilim adamı olduğu söylenebilir.
Kuramı hakkında söylenecek çok fazla şey olan Piaget bilişsel gelişimi doğumla birlikte başlayan bir süreç olup, bir anlamda organizmanın çevreyle olan uyumu olarak tanımlamaktadır. Bilişsel gelişimimiz çevreyle olan etkileşimiz sayesinde sürekli değişen ve faaliyetlerimize yön veren şemalar sayesinde ilerler. Bu etkileşim sırasında kendi bilgilerimize değerlendirmeler yaparız. Eski ve yeni bilgilerin karşılaştırılması sonucu şemalarımızı yeniden şekillendirir ve yenileriz (Ahioğlu, 2011).
Piaget öğrenmeyi özümseme, uyum, ve bilişsel denge kavramları ile açıklamaktadır. Yeni bilgi bireyin eski bilgisiyle uyuşmuyorsa yeni bilgi var olan yapıya özümsenemediği için dengesizlik yaşanır. Birey bu dengesizlikten kurtulmak için yeni bir şema oluşturur. Özümseme kavramı dönüştürmeyi içerir. Uyum için ise zihni değiştirmek gereklidir. Bilişsel gelişim denge kurulması sonucu oluşur. Şemaların oluşturulması bireyin bilişsel işlevlerine bağlıdır. Bu işlevler yaşam boyu devam eder (Nicolopoulou, 2004).
Diğer bir önemli kavram ise 7-11 yaşlarında oluşmaya başlayan işlem adı verilen yapılardır. Piaget’e göre dört temel bilişsel gelişim evresi vardır. Bunlar:
- 1-Duyusal motor dönem (0- 2 yaş) : Doğumdan yaklaşık iki yaşına kadar süren ilk Piagetçi dönemdir. Bu dönemde bebeklerin duyusal deneyimler ile motor aktivitelerin eşgüdümünü sağlayarak bir dünya anlayışı kurmaları dolayısıyla, terim duyusal-motordur (Santrock, 2014).
- 2. İşlem öncesi dönem (2- 7 yaş): Yaklaşık iki yaşından yedi yaşına süren ikinci Piagetçi dönemdir. Bu dönemde, çocuklar dünyayı sözcükler, imgeler ve çizimlerle temsil etmeye başlarlar. Sembolik düşünce bilgi ve eylemin basit bağlantısının önüne geçer. Ben merkezci düşünme, animizm, yapaycılık, sembolik oyun, tek yönlü düşünme (özelden özele akıl yürütme), odaktan uzaklaşamama, paralel oyun önemli kavramlarıdır (Santrock, 2014).
- 3. Somut işlemler dönemi (7- 11 yaş): Akıl yürütme, belirli ve somut örneklere uygulanabildiği sürece, mantıklı akıl yürütme sezgisel düşüncenin yerini alır. Piaget korunum terimini, nesne ve maddelerin görünümlerini değiştiren dönüşümlerle uzunluk, sayı, kütle, miktar, ağırlık ve hacimlerinin değişmeyeceğinin farkına varma yeteneğini adlandırmak için kullanılır (Santrock, 2014). Somut işlemler düşüncesinin başka bir özelliği sınıflama şeklindeki akıl yürütmedir. Sınıflamaya girişen çocuklar nesneleri sınıflar.
- 4. Soyut işlemler dönemi (11 yaş ve üzeri): Ergenlerin gelişmekte olan düşünce gücü yeni bilişsel ve sosyal ufuklar açar. Ergenler artık düşüncelere dayanak noktası olarak gerçek, somut deneyimlerle sınırlı değillerdir. Hayali durumları canlandırabilirler ve onlara dair mantıklı akıl yürütebilirler.. Soyut düşünme, çok boyutlu sınıflama, varsayımlara dayalı düşünebilme, tümdengelime dayalı düşünme, ergen benmerkezciliği önemli kavramlarıdır (Santrock, 2014).
Piaget’in psikoloji alanına katkısı oldukça fazladır. Günümüzde gelişim psikolojisi için kullanılan pek çok kavramı literatüre kazandırmıştır. Gelişimsel psikoloji alanında bir devdir. Bilişsel gelişim alanının yanı sıra özümleme, uyum sağlama, korunum, varsayımsal-tümdengelimsel akıl yürütme gibi güçlü kavram listesini Piaget’e borçluyuz.
Kaynakça:
- Ahioğlu-Lindberg, E. N. (2011). Piaget ve ergenlikte bilişsel gelişim.
- Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 1-10. Nicolopoulou, A. (2004).
- Oyun, bilişsel gelişim ve toplumsal dünya: Piaget, Vygotsky ve sonrası. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(2), 137-169.
- Santrock, J. W. (2014). Ergenlik. Ankara: Nobel Yayıncılık
Ayşenur YÜKSEL
Gaziosmanpaşa Üniversitesi-Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik/3.sınıf
