Öğrenme
İnsanın hem tecrübeleri hem ihtiyaçları doğrultusunda yapılan bilinçli bilgi aktarımını kapsayan; duygu ve algıyı da içeren kalıcı davranış biçimlerinin oluşmasına denir. Öğrenme yaşam boyu devam eden bir süreçtir; yaşantı ve tekrar sonucu elde edilen kalıcı değişiklikleri kapsar.
İnsan yaşantısının her döneminde kendisi için gerekli olan bilgileri öğrenir. Öğrendiklerini yaşamını sürdürmek için değerlendirir ve bu birbirini besleyen bir süreç olarak döngüsel biçimde sürer. İnsan ilk doğduğunda ihtiyaçlarını gidermek için vereceği tepkileri yaratılıştan doğumuyla getirmiş olur.
Büyüyüp sosyalleşirken kendi başına yaşayabilmesi için gerekli olan bilgileri ve yapması gerekenleri öğrenir. Örneğin çocukken ilk kez yürümeyi öğrenmek, yaşlandıktan sonra kısıtlanan imkânlarıyla yürümeyi öğrenmesi insanın hayatının her dönemine ait öğrenme biçimleridir. Çünkü insanın içinde bulunduğu her yeni duruma uygun davranışlar geliştirebilmesi için davranışa ait bilgileri öğrenmesi gerekir.
Öğrenilmiş davranış, refleks ve içgüdüsel davranış
Öğrenilmiş davranışlar, öğrenilmemiş davranışlarla karşılaştırıldığında insanın hayatında büyük bir yer tutar. Öğrenilmiş davranışta, bireyin tecrübe ettiği yaşantılarıyla oluşturduğu bilgi ile davranışları kendi istemesi ve iradesi sonucu ortaya çıkan ürünlerdir. Düşüncelerini ifade etmek, bir dili konuşmak, problemleri çözmek, olaylar karşısında tutum takınıp tavır geliştirmek öğrenilmiş davranışlardır.
Bebeklik döneminde, kendisinin ihtiyaçlarının giderilmesinde gerekli olacak bilgileri insan doğuştan getirir. İnsanın doğuştan yaratılışla getirdiği bu bilgiler, organizmanın fizyolojik ihtiyaçlarının karşılanması için gerekli ve içgüdüseldir. Bebeğin beslenmesi için emme davranışını göstermesi içgüdüseldir.
Aynı şekilde çocuğun temizlenme, uyku gibi değişik fizyolojik ihtiyaçlarını gidermek için haber veren ağlama davranışını göstermesi de içgüdüseldir. İçgüdü, organizmanın yaratılışla verilen ve yaşamını sürdürebilmesi için gerekli olan koşullara uymayı kendiliğinden haber veren bir sistemidir.
İçgüdüler istemli olmayan davranışlardır. İnsan büyüyüp gelişmesi ve yaşlanması sonrasında bile bu istemli olmayan davranışları kullanır. Öğrenilmemiş davranışlara örnek olarak içgüdünün yanında refleksleri de sayabiliriz. Refleks, dışarıdan ya da içeriden gelen uyarılmalara karşı organizmanın verdiği tepkisel davranışlardır.
Örneğin hapşırmak, içten gelen bir uyarım sonucunda oluşan ve vücudun kendisini koruma amacıyla yaptığı öğrenilmemiş bir tepkidir. Aynı şekilde dışarıdan gelen uyarıcılara karşı vücudun kendini korumak amacıyla ortaya çıkardığı tepkiler de vardır; göz kırpmak, eğilmek gibi.
Kaynak:12.Sınıf Psikoloji Ders Kitabı (PDF)
