Bir hareketlinin birim zamandaki hız değişimine ivme denir. İvme vektörel bir niceliktir.
Hızın birimi m/s, zaman birimi s alınmışsa ivmenin birimi m/s2 olacaktır. Hızın değişmediği durumlarda hız-zaman grafiğinin eğimi sıfır olduğunda ivme de sıfırdır. Hızın değiştiği harekete ait hız-zaman grafiği incelenirse eğiminin sıfır olmadığı anlaşılır. Dolayısıyla v-t grafiğinin eğiminden yararlanarak ivmenin matematiksel modeli elde edilebilir.
Buna göre;
Hareketli, eşit zaman aralıklarında eşit yer değiştirmeler yapmıyorsa hızı değişiyor, ivmesi ise sıfırdan farklı bir değer alıyor demektir. Hareketlinin hızı eşit zaman aralıklarında eşit miktarda değişiyorsa bu tür harekete sabit ivmeli hareket denir.
v-t grafiği yukarıda gördüğünüz şekildeki gibi olan aracın a-t grafiği çizildiğinde bir sabit değer grafiği elde edilir. Buna göre a-t grafiğinin yatay ekseni ile arasındaki alan o zaman aralığındaki hız değişiminin büyüklüğünü verir.
Sabit ivmeli harekette;
ise hareket düzgün hızlanan doğrusal hareket adını alır. Hareketli pozitif yönde ilerliyorsa (hız artışından dolayı) ivme pozitif değer, hareketli negatif yönde ilerliyorsa (hareket yönünden dolayı) ivme negatif değer alır.
ise hareket düzgün yavaşlayan doğrusal hareket adını alır. Hareketli pozitif yönde ilerliyorsa (hız azalışından dolayı) ivme negatif değer, hareketli negatif yönde ilerliyorsa (hareket yönünden dolayı) ivme pozitif değer alır.
Düzgün doğrusal harekete ait hız-zaman ve ivme-zaman grafikleri aşağıda gördüğünüz tabloda ki gibidir.
Hareketi boyunca farklı değerlerde hıza sahip olan hareketlinin herhangi andaki hızına anlık hız denir. Bu tanıma göre, sabit hızla doğrusal yörüngede hareket eden hareketlinin anlık hızı ile ortalama hızı birbirine eşit olur.
Kaynak : Fen Lisesi Fizik 9. Sınıf Ders Kitabı
Emeği Geçenler
- Abdullah AYDIN
- Ayşegül ÇELİK
- İsa YILMAZ
- Kamil SOYARSLAN
- Murat ERAT
- Şeyda BOZARSLAN
