İslam Bilim Tarihçiliğinin Gelişmesine Katkı Sağlayan Batılı Bilim İnsanları

İslam bilimi 19. yüzyılda Batılı bilim insanlarının ilgisini çekmeye başlamıştır. Bu bilim insanları yaptıkları çalışmalar ile İslam bilim tarihçiliğinin gelişmesinde önemli rol oynamışlardır.

Joseph Toussaint Reinaud [Cosef Tosand Reynaud (1795-1867)]

Fransız şarkiyatçısı olan Joseph Toussaint Reinaud [Cosef Tosand Reynaud (1795-1867)] İslam tarihi ve sanatları, İslam arkeolojisi, nümizmatik, Doğu’nun Antik ve Orta Çağ coğrafyası, Doğu-Batı ilişkileri üzerine çalışmalar yapmıştır.

Franz Woepcke [Frans Vopke (1826-1864)]

Alman bilim insanı Franz Woepcke [Frans Vopke (1826-1864)], İslam bilimi alanında önemli çalışmalar yapmıştır. Arap matematiğine ait 40 civarında çalışma yapan Woepcke, bu çalışmaları ile Arap-İslam matematik tarihi (histografya) araştırmalarına kaynaklık etmiştir. Woepcke; Filozof, Astronom ve Matematikçi Ömer Hayyam’ın üçüncü dereceden denklemlerinin sistematik tanıtımını yapan Algebre d’Omar Alkhayyâmî (Ömer el Hayyam’ın Cebiri) adlı doktora tezi ile tanınmaktadır.

Bu çalışması ile kendisinden sonra gelen araştırmacılara Arap-İslam bilim insanlarının evrensel bilimler tarihindeki yerine ilişkin önemli bilgiler vermiştir. İslam bilim insanları ile ilgili yanlış algılamaların değişmesinde etkili olmuştur. Eserlerinin birçoğu İslam Bilim Tarihçisi Fuat Sezgin tarafından orijinallerine sadık kalınarak yeniden yayımlanmıştır.

Louis Amelie Sedillot [Luis Amalye Sedillo (1808-1875)]

Fransız Louis Amelie Sedillot [Luis Amalye Sedillo (1808-1875)], Hasan el-Merrakuşi’nin Câmi’u’l-mebâdî ve’l-ğayat fî ilmi’l-mîkât (A’dan Z’ye Mikat İlmi Ansiklopedisi) adlı eserini Fransızcaya çevirmiştir. Bu çalışma İslam bilim insanları ile ilgili yanlış algılamaların değişmesinde etkili olmuştur. İslam astronomi çalışmaları Sedillot’un bu çevirisi ile ilk kez Batı dünyasına tanıtılmıştır.

Eilhard Wiedemann [Eylhard Waydeman (1852-1928)]

Alman bilim tarihçisi ve fizikçisi olan Eilhard Wiedemann [Eylhard Waydeman (1852-1928)], İslam tabii bilimler ve teknoloji tarihi konuları ile ilgilenmiştir. İslam bilim insanlarınca icat edilmiş, geliştirilmiş ve kullanılmış aletlerin prototiplerinin çizilmesine öncülük etmiştir.

Jacobus Golius [Yakubus Golyus (1596-1667)]

Jacobus Golius [Yakubus Golyus (1596-1667)], Arapça ve Latince olarak hazırladığı sözlük ile tanınan Hollandalı bilim insanıdır. Hazırladığı bu sözlük XIX. yüzyılın ortalarına kadar kullanılmış ve başlıca kaynaklardan biri olmuştur. 1620’li yıllarda Doğu ülkelerinden topladığı kitapları ülkesine götürmüş ve bu kitapların çevirileri ile uğraşmıştır.

Golios’un topladığı bu kitaplar, öğrencisi olan Lewinius Warners’in (Levinus Varnırs) topladığı kitaplarla beraber Leiden Üniversitesi Kütüphanesinin (Hollanda) Şarkiyat Bölümünün temelini oluşturmuştur. Jacobus Golius zaman içinde bu üniversitenin İslami araştırmalar için önemli bir merkez olmasını sağlamıştır.

Johann Jakop Reiske [Yohan Yakup Riski (1716-1774)]

Johann Jakop Reiske [Yohan Yakup Riski (1716-1774)], Arap dili ve İslam medeniyeti üzerine yaptığı çalışmalarla tanınmış Alman bilim insanıdır. Almanya’da Aydınlanma Dönemi’nde İslam tarihi ve bilim çalışmalarını kilisenin etkisinden kurtarıp bağımsız bir bilimsel disiplin hâline getirmek için çalışmalar yapmıştır. Reiske, yaptığı çalışmalar ile İslam araştırmalarının bağımsız bir bilim olarak tanınmasına katkı sağlamıştır.

Franz Rosenthal [Frans Rosenthal (1914-2003)]

Franz Rosenthal [Frans Rosenthal (1914-2003)], İslam dini ve Arap edebiyatı üzerine yaptığı çalışmalar ile tanınmıştır. Erken İslam’da Mizah adlı eseri Orta Çağ İslam kültür tarihi üzerine yazılmıştır. A History of Muslim Historiograph (Müslüman Tarihçiliği) adlı kitabı İslam tarihçiliği üzerine yazılmış ilk eserdir. Rosenthal’ın bu eserleri ya da bu çalışmaları günümüzde de geçerliliğini devam ettirmektedir. İbni Haldun’un Mukaddime adlı eserini üç cilt olarak İngilizceye çevirmiştir.

George Sarton [Corc Sarton (1884-1956)]

Bilim tarihinin kurucusu olan George Sarton [Corc Sarton (1884-1956)], bilim tarihinin bir disiplin hâline gelmesinde etkili olmuştur. XX. yüzyıl bilim ve felsefe çalışmalarına önemli katkılar sağlamıştır. Yaptığı araştırmalar ile geçmiş kültürlerle ilgili yanlış algılamaları ortadan kaldırmış; Mısır, Mezopotamya, Hint, Çin kaynaklarına dayanarak bunların Yunan ve Orta Çağ İslam kültürü üzerindeki etkilerini tespit etmiştir.

İbn’ün-Nedîm’in bilimlerin sınıflandırılması ile ilgili çalışması olan el Fihrist adlı kitabından etkilenmiştir. Introduction to the History of Science (Bilim Tarihine Giriş) adlı üç ciltten oluşan George Sarton’un kitabı bilim tarihinin en önemli eserlerindendir.

İslam Bilim Tarihi Ders Notları

Kaynak: İslam Bilim Tarihi 10. Sınıf Kitabı MEB