Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti ile Fransa Hükûmeti arasında 20 Ekim 1921’de Ankara Antlaşması imzalanmış ve Türkiye-Suriye sınırı çizilmişti. Antlaşmada Hatay sancağında Fransa denetiminde özel bir yönetim kurulması kabul edilmişti.
1936’da Fransa, Suriye üzerindeki manda yönetimine son vererek Suriye’den çekilme kararı aldı. Fransa ve yeni kurulan Suriye Hükûmeti arasında varılan antlaşmayla İskenderun ve Antakya şehirleri Suriye’ye bırakıldı. Bu durum Hatay Türkleri arasında büyük endişe yarattı. Türkiye, Milletler Cemiyetine başvurarak Hatay’ın kaderine Hataylıların karar vermesini istedi. Fransa ise Hatay’ın, Suriye’nin bir parçası olduğunu açıkladı.
Milletler Cemiyeti, Hatay Sorunu’nu araştırmak için bir komisyon kurdu. Çalışmalarını tamamlayan komisyon hazırladığı raporda; Hatay halkının çoğunluğunun Türk olduğunu, Suriye’ye bağlanamayacağını ve Hatay’da bağımsız bir devletin kurulması gerektiğini belirtti. Bu rapor üzerine Milletler Cemiyeti, yeni bir komisyon kurarak bağımsız Hatay Devleti için bir anayasa hazırlattı (29 Mayıs 1937).
Fransa ve Suriye Hükûmeti çeşitli zorluklar çıkartarak bu durumu kabul etmek istemiyordu. Bu gelişmeler üzerine Türkiye, Hatay sınırına büyük bir askerî yığınak yaptı. Atatürk hasta yatağından kalkarak Adana ve Mersin’deki askerî birlikleri teftişe gitti.
Türk-Fransız çatışması ihtimalinin ortaya çıktığı bu dönemde komşusu Almanya’daki gelişmelerden ve askerî hazırlıklarından çekinen Fransa, Türkiye ile anlaşmak zorunda kaldı. 3 Temmuz 1938’de yapılan anlaşma sonucu Türk ordusu Hatay’a girdi.
Yapılan seçimler sonrasında Hatay Millet Meclisi toplandı ve 2 Eylül 1938’de Hatay Cumhuriyeti ilan edildi.
Silahlanma yarışının iyice hızlandığı ve II. Dünya Savaşı’nın çıkmasının an meselesi olduğu bir dönemde Hatay Meclisi, Türkiye’ye katılma kararı aldı (29 Haziran 1939). Bu başarılı sonucun elde edilmesi Mustafa Kemal Atatürk’ün üstün çabaları sayesinde olmuştur. Suriye’deki bugünkü durum göz önüne alındığında Türkiye açısından Hatay Sorunu’nun çözüme kavuşmasının ne kadar önemli olduğu açıktır. Bu durum Atatürk’ün ne kadar ileri görüşlü bir lider olduğunu ortaya çıkarmıştır.
