Vatanın bütünlüğünü sağlamak ve ulusal egemenliği hâkim kılmak için mücadele eden BMM’ye karşı Damat Ferit Hükûmetinin ve İtilaf Devletlerinin tavırları giderek sertleşti.
Anadolu’da açılan bu kurumun kendi gelecekleri için tehlikeli olacağını düşünerek harekete geçtiler. Millî Mücadele hareketini yasa dışı, bu hareketin öncülerini de asi ilan ettiler. Mustafa Kemal’i idama mahkûm ettiler. Bu şekilde Millî Mücadele hareketini sonlandırmak, Anadolu’da tekrar kendi otoritelerini kurmak istiyorlardı. Amaçlarına ulaşabilmek için halkı da kışkırtmaya başladılar. Tüm bunların etkisiyle ülkenin farklı yerlerinde BMM’ye karşı ayaklanmalar çıktı.
Bu ayaklanmaların çıkmasında:
- İstanbul’daki Şeyhülislam’ın Millî Mücadele aleyhine fetva yayınlaması
- Damat Ferit Hükûmetinin Mustafa Kemal ve arkadaşlarını idama mahkûm etmesi
- İtilaf Devletlerinin Millî Mücadele aleyhine uçaklarla bildiriler dağıtması
- Bazı Kuvâ-yı Millîye birliklerinin düzenli orduya katılmak istememeleri gibi sebepler etkili oldu.
Büyük Millet Meclisine Karşı Çıkarılan Ayaklanmalar
Osmanlı Hükûmeti Tarafından Çıkarılan Ayaklanmalar
- Ahmet Anzavur Ayaklanması
- Kuvâ-yı İnzibatiye (Hilafet Ordusu) Ayaklanması
Osmanlı Hükûmeti ve İtilaf Devletleri İş Birliğiyle Çıkarılan Ayaklanmalar
- Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı Ayaklanmaları
- Afyon Ayaklanması
- Konya Ayaklanması
- Yozgat Ayaklanması
- Milli Aşireti Ayaklanması
Kuvâ-yı Millîye Liderlerinin Çıkardığı Ayaklanmalar
- Çerkez Ethem Ayaklanması
- Demirci Mehmet Efe Ayaklanması
Ayaklanmaların çıkmasında Anadolu halkı üzerindeki otoritesini kaybeden Osmanlı Hükûmetinin kışkırtmaları başlıca etken olmuştur. Bununla birlikte kendi menfaatlerini düşünen bazı kimseler de ayaklanmalara katılmışlardır. Anadolu halkı, Büyük Millet Meclisinin yanında yer almış, bu ayaklanmalara karşı mücadele etmiştir. Bu sayede isyanlar bastırılmış ve Meclisin otoritesi korunmuştur.
Büyük Millet Meclisi, isyanları bastırabilmek için aşağıdaki tedbirleri aldı:
- Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarılarak (29 Nisan 1920) BMM’ye karşı ayaklananların vatan haini sayılıp cezalandırılacağı ilan edildi.
- İstiklal Mahkemeleri kurularak ayaklananlar bu mahkemelerde yargılandı.
- Ankara Müftüsü Rıfat Efendi (Börekçi) ve birçok müftü tarafından Millî Mücadele’yi destekleyen fetvalar yayınlandı.
- Damat Ferit, vatan haini ilan edilerek vatandaşlıktan çıkarıldı.
- İsyancılar üzerine Kuvâ-yı Millîye birlikleri gönderilerek isyanlar bastırılmaya çalışıldı.
Büyük Millet Meclisine karşı çıkarılan bu ayaklanmalar, genellikle Kuvâ-yı Millîye birlikleri tarafından bastırıldı. Ayaklanmalar, Meclisin gücünü yok edemese de işgal güçlerinin Anadolu’daki ilerleyişini kolaylaştırdı. Millî Mücadele sürecinin uzamasına, düşmanın yurttan atılmasının gecikmesine neden oldu. Düzenli ordunun kurulmasının bir süre gecikmesine, silah ve malzeme kaybına sebep oldu.
Her türlü soruna rağmen ayaklanmaların bastırılması; Meclise karşı duyulan güveni, Meclisin gücünü ve otoritesini artırdı. Anadolu halkı, Meclisin çatısı altında daha büyük bir umut ve inançla toplanmaya devam etti.
