Detaylı yapılmış olan astronomi incelemeleri, teleskobun icat edilmesi ile birlikte hız kazanmıştır. Bu çalışmalarda elde edilen veriler daha sonra yapılacak olan yeni astronomi çalışmaları için kaynak olarak kullanılmaktaydı.
Fizik biliminin optik alt alanının gelişimine paralel olarak çok daha farklı özelliklerde gözlem araçları üretilmiştir.
Dürbünler, teleskoplar ve uydular olarak sınıflandırabileceğimiz gözlem araçlarını inceleyelim.
a. Dürbünler
Birbirinin özdeş veya simetrik mercekler grubunun özdeş noktaya odaklanacak şekilde yerleştirilmesi ile oluşan araçlardır. Hafif ve kolay taşınabilir olmaları vazgeçilmez gözlem araçları olmalarını sağlamıştır.
Dürbünlerde merceğe gelen ışık ışınlarının merceklerden geçip göz merceğine nasıl ulaştığı aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. Cisimden ışık ışınlarının ilk ulaştığı mercek objektif, gözümüzün dayalı olduğu göz merceği ise oküler olarak adlandırılır.
Görmeyi engelleyecek düzeyde bir karanlığın bulunduğu ortamlarda gece görüş dürbünleri kullanılmaktadır. Aşağıda ki görselde bu dürbünlere ve bu dürbünlerle çekilmiş bir örnek görüntü görebilirsiniz.
b. Teleskoplar
Bilinen ilk teleskop, 17.yy. ın başlarında Hollandalı gözlükçü Hans Lippershey (Hans Liperşi 1570- 1619) tarafından icat edilmişse de 1609 yılında Galilei tarafından gökyüzü gözlemlerinde kullanılmıştır. Gök cisimleri en büyük teleskoplarla bile nokta olarak görünürler.
Ancak yakın gök cisimleri daha büyük görünür. Gök cisimlerinden gelen ışınların bir noktada odaklanıp gök cisimlerinin parlak ve daha büyük görünmesini sağlayan teleskoplar ışınımın dalga boyuna göre altı sınıfa ayrılır:
- Optik teleskoplar
- Radyo teleskopları
- X-ışını teleskopları
- Kızılötesi ışını teleskopları
- Gama ışını teleskopları
- UV-teleskopları (moröte)
Optik Teleskoplar
Mercekli, aynalı ve melez (ayna ve mercekli) olmak üzere üç tip teleskop vardır. Bunlar mercek veya ayna kullanılarak oluşturulan sistemlerle görüntünün elde edildiği teleskoplardır.
Mercekli Teleskop
Olumlu yanları
- Kullanımı kolaydır.
- Gezegen, Ay ve yıldız çiftlerinin gözlemlenmesi için uygundur.
- Yüksek kaliteli görüntüler elde edilir.
Olumsuz Yanları
- Ağır ve uzundur.
- Uzak galaksilerin gözlemlenmesi için uygun değildir.
- Astrofotoğrafçılığa uygun değildir.
- Diğer teleskop türlerine göre pahalıdır.
Aynalı Teleskoplar
Olumlu Yanları
- Ucuzdur.
- Parlak görüntü verir, astrofotoğrafçılık için uygundur.
- Optik sapma azdır.
Olumsuz Yanları
- Duyarlılığı yüksek olduğu için görüntü çabuk bozulabilir.
- Nesneleri ters gösterdiği için yer cisimlerinin
- gözlenmesi için uygun değildir (Dürbünler hariç.).
Melez Teleskoplar
Olumlu Yanları
- Derin uzay gözlemi ve astrofotoğrafçılığa uygundur.
- Yeryüzü gözlemlerine uygundur.
- Kullanımları kolay ve dayanıklıdır.
Olumsuz Yanları
- Aynalı teleskoplara göre pahalıdır.
- Mercekli teleskoplara göre ışık kaybı daha fazladır.
Radyo Teleskoplar
Elektromanyetik tayfın radyo dalgaları bölgesindeki ışınımları toplayarak gözlem yapmaya yarayan çanak şeklindeki antenlerdir. Radyo teleskopların daha duyarlı olması için ileri bilgisayar teknolojilerinden yararlanılır.
Radyo teleskoplarında ki çanaklar büyük üretilir çünkü dalgaları toplayan alanın büyüklüğü bu işte önemli bir rol oynuyor. Diğer bir önemli detay ise teleskopların kurulum yerleridir. Teleskopların kuruldukları yerde gözlemevleri radyo televizyon ve radar sinyallerinin etki edemeyeceği noktalar seçilmektedir.
X-Işını, Kızılötesi Işını, Gama Işını Teleskoplar
Bilim insanları, optik ve radyo teleskopları ile elde edilen görüntüler atmosferin olumsuz etkileri nedeniyle kendilerini tatmin etmeyince yeni arayışlar içine girdiler. Böylece bilimde yeni atılımlara zemin hazırladılar.
1990 yılından beri Dünya yörüngesinde görev yapan Hubble (Habıl) uzay teleskobu ile elde edilen görüntüler, bugüne kadar görünür ışıkla elde edilen en detaylı görüntülerdir.
Hubble’ın dışında Compton gama ışınları gözlemevi, Chandra (Çhandıra) X-ışınları gözlemevi ve Spitzer (sipitzır) Uzay teleskobu NASA’nın Dünya atmosferi dışına yerleştirdiği farklı dalga boylarındaki ışınımlar ile veri toplayan teleskoplardır.
Aşağıdaki bu teleskoplarla elde edilen bazı görüntülerin görselleri yer almaktadır.
c. Uydular
Dünya’nın uydusunun Ay olması benzeri öteki gezegenlerin de uyduları olduğunu biliyor muydunuz? Hatta Jüpiter benzeri bazı gezegenlerin çok sayıda uydusu vardır. Gezegenler ve doğal uydular, bilim insanlarına yapay uydular geliştirmek için esin kaynağı olmuştur.
Daha sonra uydular hakkında detaylı bilgi vereceğim.
