Bireysel Farklılıklar Nelerdir?

Bireysel Farklılıklar

İnsanlar farklı şekillerde yaratılmışlardır. Her birey kendine özgü kişiliği ile bir diğerinden farklı olarak algılama, anlama biçimlerine sahiptir. Bireylerin olaylara yaklaşım biçimleri, kavrayış ve öğrenmeleri farklılıklar gösterir.

Bu farklar kimi zaman bireyler arasında taban tabana zıtlıklar biçiminde olmak üzere; çoğu zaman küçük farklar şeklinde görülse de değişmeyen tek şey aralarında değişikliğin olduğudur. Bunun tek bir açıklayıcı ve anlaşılır sebebi vardır. O da her bireyin kendine özgü kişiliğinin olmasıdır.

Bu temel kabule ek olarak bireysel olarak yaşanan çevresel etkileri de katabiliriz. Kişinin doğumuyla birlikte başlayan büyüme, gelişme süreci ve sonrasında kişiliği ile birlikte karakter özellikleri de oluşur. Bu bireyler arasındaki farklılıkların da ayırıcı özelliğidir.

Tıpkı kişilik oluşumunda etkili olduğu gibi karakter oluşumunda da çevrenin göreceli bir etkisi bulunur. Bireysel farklılıkların değerlendirilmesinde kolayca görülebilen alanlardan biri de bireylerin zekâ düzeylerinin farklılığıdır.

Bireysel zekâ farklarının temeli yaratılışla verilen genetik kodlamalar olsa da çevresel faktörler de azımsanmayacak derecede etkilidir. İşte bu farklılıklar bireylerin olaylara farklı şekilde yaklaşmaları, algılamalarının da sebebidir.

Bunun gibi sol el ile ayağı ya da sağ el ile ayağı daha iyi kullanma özelliği beynin sağ veya sol yarım kürelerinin baskın olarak çalışmasının sonucudur. Öyleyse bireysel farklılıkların nedeni yaratılışla gelen kalıtsal özelliklerdir; ancak bütün bu bireyler arası farklılıkları oluşturan özellikler çevresel faktör olan eğitimle değiştirilebilir.

a. Duygusal Farklılıklar

Bireyin doğumla yaratılıştan getirdiği, sonradan çevre etkisiyle de öğrendiği özelliklere ve buna uygun olarak geliştirdiği davranışlara insanın duygusal farklılıkları da eklenmelidir. Çünkü insan duygusal olarak da bir diğerinden farklıdır.

Duygu dünyası oluşumu ve yapısı bakımından zor anlaşılabilir süreçlerin sonucunda ortaya çıkar. Oysa insanlar bunu karmaşık sürece rağmen bireyler olarak net ve açık biçimde yaşarlar, davranışlarıyla da bunu açığa çıkarırlar.

İnsanların hoşlanmaları, kızmaları, mutlu olduğu durumlar birbirinden farklık gösterir. Örneğin bireylerden biri çocukların oyunları sırasında çıkardığı sesi gürültü olarak algılayıp sinirlenirken diğeri aynı sesleri hoş karşılayıp onların oyun oynamış olmalarından mutluluk duyar.

b. Bilişsel Farklılıklar

Bilişsel farklılıklar insanın zihinsel yapısının, kavrayışı ve algılamasının yeni bir çerçeve oluşturmasının diğer insanlardan farklı oluşudur; tıpkı bireylerin diğer insanlar karşısındaki yaratılıştan gelen duygusal farklılıkları gibi. Bireylerin diğer insanlardan bilişsel olarak farklı oluşları kişisel deneyimlerinin de farklı olması sonucunu doğurur.

Çünkü bireysel farklılıklar duygusal farklılıklar gibi farklı algılamaları, düşünmeleri ve değerlendirmeleri de beraberinde getirir. Dolayısıyla kişinin yaşadığı her deneyimde bu farklılık kendisini gösterecek ve bireyler yalnızca kendine özgü sonuçlara ulaşacaktır.

Örneğin aynı sınıfta ders yapan farklı öğrenciler sınavlarda farklı notlar almaktadırlar. Bu onların farklı öğrenme biçimleri, algılamaları, düşünmelerine bağlı olarak oluşan kendilerine özgü bilişsel özelliklerinin sonuçlarıdır.

c. Sosyal Farklılıklar

Bireyler arasındaki farklılıklar duygusal ve bilişsel farklılıkların yanında sosyal farklılıklar olarak da anlaşılmalıdır. Birey kişiliğinin gelişimi ve karakterinin oluşumunda yaratılıştan getirdiği özellikler kadar önemli olan çevresel etkileri sosyal varlık olması dolayısıyla içinde yaşadığı toplumun kültürel etkilerinden edinerek kişisel farklılıklarına bir fark daha ekler.

Bunun dışında insanların yaşadıkları toplumda geçimlerini temin etmek için gelir elde etmek ve bunun için de bir iş yapmak ya da bir işte çalışmak gerekir. Örneğin bina yapımı için inşaatta çalışan insanlar işçi olarak çalışıp yaşamını sürdürmektedir. Toplumda yaşayan insanların çoğu işçi değildir. Birçoğu farklı mesleklerden; memur, esnaf, işveren gibi meslek gruplarına mensuptur. Bireylerin farklı meslekler edinmesi onların sosyal farklılıklarını ortaya koyar.

Bu sosyal farkları oluşturan bireysel tercihler de çevresel ve bilişsel farklılıklardan kaynaklanır. Çalışan kesimler üzerinden verilen sosyal farklılık örnekleri toplumun diğer kesimleri incelendiğinde de görülebilir.

Gözleme konu olan insanların giyim, yaşayış ve eğlence gibi özellikleriyle birbirlerinden sosyal olarak farklı oldukları kolaylıkla görülüp anlaşılabilir.

ç. Fiziksel Farklılıklar

İnsanlar arasında söz edilebilecek en son farklılık da fiziksel farklılıklardır. Yeryüzünde beyaz, sarı, siyah ve kırmızı olmak üzere insanları birbirinden ayıran dört temel ten rengi vardır.

Bunun dışında insanlar kısa ve uzun boylu, şişman ve zayıf oluşlarına göre de birbirlerinden fiziksel olarak da farklıdırlar. Bireysel farklılıklar insanların yaratılış ve sonradan kazandığı çevresel faktörlerin etkisiyle oluşur.

Bazen bu farklılıklar insanlar arasında ayrışmaya ve sonrasında çatışmaya neden olabilir; insanlık tarihi bu tür örneklerle doludur. Burada insanların yapması gereken en önemli davranış ve sergilemeleri gereken tavır kendisinin dışındaki insanların farklı yönlerini tanımak; onları normal olarak kabul etmek ve onlara saygı duymak olmalıdır.

Kaynak:12.Sınıf Psikoloji Ders Kitabı (PDF)

Psikoloji Bilimi Ders Notları