Psikoloji
Psikoloji insan ve hayvan davranışlarını inceleyen bilim dalıdır. Sosyoloji ise toplumsal yapı ve onu oluşturan unsurlar arasındaki ilişkileri inceler. Birey toplumsal bir varlık olarak kimlik oluşumu ve kişiliğinin gelişmesini sosyal alandaki yaşayışına borçludur.
Aynı şekilde toplum da bireylerden oluşan birlikteliği ifade eder. Yani birey ve toplum karşılıklı olarak birbirini etkileyen bir düzlemde bulunurlar. Bireyin toplumu nasıl etkilediği, toplumun bireyi nasıl biçimlendirmeye katkı sunduğu konusunda yapılan çalışmalar psikoloji ve sosyolojiden bağımsız olarak sosyal psikoloji bilim dalını ortaya çıkarmıştır.
Sosyal psikoloji
Sosyal psikoloji, bireylerin duygu ve düşüncelerini, bunların davranışa dönüşme biçimini, sosyal alandaki diğer bireylerin davranışlarından nasıl ve ne kadar etkilendiğini araştıran ve belirlemeye çalışan bir işleve sahiptir.
Davranışların sosyal olarak ortaya çıktığını kabul etmemiz onun öncesinde birey ve toplum etkileşimini varsaymamızla ilgilidir. Bireyin içinde yaşadığı toplumsal algıya uyumlu davranışlar gerçekleştirmesi süreci açıktır ki karşılıklı bir sosyal etki sürecidir.
Birey içinde yaşadığı toplumla etkileşimde olduğundan ve bu etkiye maruz kaldığı için davranışlarını değiştirebilir. Birey kendi başına kaldığında kendisinin yapmak istemeyeceği davranışı toplumun etkisi ile yapabilir. Ya da tam tersi biçimde toplumun etkisiyle yaptığı davranışları yalnızken yapmayabilir.
Örneğin eski arkadaş grubuyla karşılaştınız; eve gidip bitirmeniz gereken işler varken arkadaşlarınızın davetini kıramayıp akşam birlikte vakit geçirmeyi tercih etmeniz birey üzerinde sosyal alan etkisi olarak değerlendirilir.
Bunun tam tersi durumda birey, evde onun bitirmesi gereken işler varken çarşının ortasında durup kendi kendine biraz daha vakit geçirmeyi düşünüp böyle bir davranışta bulunmayacaktır.
Sosyoloji
Sosyoloji, sosyal psikoloji gibi birey- toplum, toplum- birey etkileşimini değil toplumsal yapı içerisindeki unsurların etkileşimi, yatay ve dikey hareketliliğini ve toplumsal kurumları tanımlar; bu kurumlardaki değişimleri anlama ve açıklamaya çalışır.
Yani sosyal psikoloji, sosyolojiden farklı olarak bireyin grup içerisindeki davranışlarını, çevresini algılamasını ve davranışlarındaki grubun etkisiyle ortaya çıkan değişimi inceler. Grup- birey arasındaki sosyal etki araştırmaları yapar.
Sosyal psikoloji ve sosyolojinin olaylara yaklaşımı, onları ele alış biçimleri birbirlerinden farklıdır. Örneğin sosyoloji bir grup içerisindeki bireylerin sosyal statülerini; sosyal psikoloji ise bireylerin grup içi statülerinin onların davranışlarını nasıl etkilediğini inceler.
Kaynak:12.Sınıf Psikoloji Ders Kitabı (PDF)
