İnsan, her canlı gibi dünyaya ilk gelişinde ihtiyaçlarla doğar. Birey temel ihtiyaçlarını giderdikçe büyür ve gelişir. Maslow’un birincil güdüler dediği temel ihtiyaçların doyumunu sağlayan yiyecek, içecek, uyumak vb. insana yaşamının her döneminde gereklidir.
Bireyin temel ihtiyaçları karşılandıkça başka ihtiyaçları da ortaya çıkar. Bunlar güvenlik ihtiyacı olarak bireyin hem kendisine güven duymasını hem de tehlikeden uzak biçimde emniyetli yaşamasını istemek biçiminde kendini gösterir.
Güvenlik ihtiyacı en az birincil güdüler kadar doyurulması gereken ikincil türde ihtiyaçların ilkidir. Organizma olarak korunma ihtiyacı giderilen bireyin diğer bir gereksinimi bir yere ya da bir gruba ait olma ve sevgi gibi duygusal ihtiyaçlardır. İnsan bu ihtiyaçlarını başkalarıyla ilişki kurup onlar tarafından kabul edilme şekline dönüştürmek ister. Sevgi ve ait olma ihtiyacı bu döngüde karşılanır.
İnsanın sosyal bir varlık olması başkaları tarafından takdir edilme güdüsünün de doyumunu zorunlu kılar. Birey diğer insanlarla ilişki kurduğunda onlar tarafından kabul edilmeyi ister. Benimsenmek, insanlar tarafından bilinmek ve tanınmak bireyi sosyal alanda motive eder ve başarı ihtiyacını ortaya çıkarır.
Birey başarılı olmak hedefine ulaşmak için kendisini ve çevresini tanıyıp fırsatları değerlendirir. Yeteneklerini ve yapabileceklerini görüp gelecekle ilgili planlar yapar. Zamanla bu kendine güveni artan bireyin planlarını kolayca gerçekleştirmesini sağlar. Birey bu aşamalardan geçerken başka ihtiyaçlarının da farkına varır.
Sosyal alanda eş zamanlı süren ihtiyaçlar arasında anlama, bilme, keşfetmek gibi bilişsel ihtiyaçların doyurulması gerekir. İnsanın gazete ve kitap okuması, dünyayı iletişim kanalları aracılığıyla anlamaya çalışması bilişsel ihtiyaçlarının giderilmesi yönünde yapılan davranışlardır.
İnsan ihtiyaçlarını giderdikçe değerler alanına ait olan estetik gibi daha üst seviyede başka ihtiyaçlarla karşılaşır. Estetik objelere yönelme, simetri ve düzen ilişkisi içerisinde kabul edilmesi gerektiği gibi salt güzellik fenomeni çerçevesinde de değerlendirilmelidir.
Bu aşamalar teorik olarak hiyerarşik bir çerçeve çizmiş olsa da sosyal alanda iç içe geçmiş karmaşık ilişkiler boyutu şeklinde anlaşılmalıdır. Çünkü birey ihtiyaçlarını giderdikçe gelişecek ve kendini gerçekleştirme potansiyelini ortaya çıkaracaktır.
Bilişsel ve estetik ihtiyaçlar iletişim araçları, gazete vb. yolla ya da sanat faaliyetlerini izleme, takip etme şeklinde gerçekleşir ve kendini gerçekleştirmeye de büyük oranda katkı sağlar. Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinde en tepede yer alan kendini gerçekleştirmenin, hiyerarşinin altındaki tüm ihtiyaçların doyurulmasından sonra gerçekleştiği kabul edilir.
Aslında hiyerarşinin her bir basamağı kendini gerçekleştirmenin birer örneği olarak da değerlendirilebilir. Ancak fiziki yapısı güçlü olanın buna uygun işlere yönelmesi, bilişsel yönü kuvvetli olanların bu tür faaliyetleri hedeflemesi ve kendisini bu yönde gerçekleştirmesi potansiyelinin ortaya çıkmasının somut bir göstergesidir.
Kaynak:12.Sınıf Psikoloji Ders Kitabı (PDF)
