Annenin sağlıklı bir hamilelik geçirmesi ve sağlıklı bir bebek sahibi olması için düzenli olarak bazı kontrollerden geçmesi gerekmektedir. Öncelikle hamile kalınmadan önce bir kadın doğum uzmanına muayene olunması olası sorunlar ve eksikliklere karşı önlem almaya olanak sağlar.
Hamilelik süresince ise Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen doğum öncesi yönetim rehberine göre en az dört kez sağlık muayenesine gidilmesi gerekir. Gebelik sırasında bir sorun tespit edilmişse veya doktor tarafından önerilmişse bu sayı artırılmalıdır.
Bu muayeneler anne ve bebek için hayati önem taşımaktadır. Normal bir hamilelikte birinci kontrolün gebeliğin ilk 14 haftası içinde, ikincisinin 18-24. haftalar arasında, üçüncüsünün 30-32. haftalar arasında, dördüncüsünün ise 36-38. haftalar arasında olması önerilmektedir.
Düzenli Sağlık Kontrolleri
1. Kontrol
Hamile kadının ilk kontrol muayenesinde sağlık personeli tarafından öncelikli olarak kişisel bilgiler alınır, akraba evliliği bulunup bulunmadığı belirlenir. Geçirmiş olduğu önemli bir hastalığı olup olmadığı, varsa ne benzeri tedaviler uygulandığı öğrenilir. Önceki hamilelikleri ile alakalı bilgi alınır. Bazı kan ve idrar testleri yapılır. Demir eksikliği yaşanabileceğinden demir destekleyici ilaçların kullanılmasına başlanabilir. Anneye tetanos aşısı yapılır. Bebek, anne karnında ultrason adı verilen ve ses dalgalarını kullanarak görüntü elde etmeye yarayan cihazlar ile gözlenebilir. Böylece hamilelik haftası ile bebeğin gelişiminin orantılı gidip gitmediği belirlenebilir.
2. Kontrol
İkinci kontrol muayenesinde hamilelik öyküsü alınır. Hamileliğin haftasına göre fetüsün gelişimi kontrol edilir. Anne ile çocuk arasında Rh uyuşmazlığının var olup olmadığı kontrol edilir. Eğer sağlık personeli tarafından gerek görülürse şeker yükleme testi ve ayrıntılı ultrason kontrolü yapılabilir. Hamile kadına D vitamini desteği verilebilir.
3. Kontrol
Üçüncü kontrol muayenesinde ilk iki muayenedeki şekilde gebelik haftası ile fetüs gelişiminin orantılı devam edip etmediği kontrol edilir. Annenin kan ve idrar testleri yapılarak sağlık durumu kontrol edilir.
4. Kontrol
Son muayenede fetüsün doğum için uygun konuma gelip gelmediği, hareketleri ve kalp atışı kontrol edilir. Hamile kadına 40. hafta geçmesine rağmen doğumun başlamaması durumunda mutlaka sağlık kuruluşuna gitmesi gerektiği hatırlatılır.
Hamilelikte annenin dikkat etmesi gereken önemli hususlar
Anne beslenmesine dikkat etmeli, yeterli ve dengeli beslenmelidir. Yetersiz ve dengesiz beslenme, erken veya ölü doğumlara neden olabilir, bebeğin bedensel ve zihinsel gelişimini olumsuz etkileyebilir. Hamilelikte B6 vitamini, B12 vitamini, folik asit, demir ve kalsiyum gereksinimi artacağından bu besinlerin alınmasına önem verilmelidir. Özellikle hamilelikte yetersiz folik asit, beyin ve omuriliğin geliştiği nöral tüpün oluşumunun tamamlanmaması şeklinde ortaya çıkan nöral tüp defektleri denilen ciddi sorunlara neden olabilmektedir.
- Hamilelik boyunca doktora danışılmadan ağrı kesici ve antibiyotik dahil hiçbir ilaç kullanılmamalıdır.
- Hamilelikte stres annenin yanı sıra bebeğin beyin gelişimini ve ilerideki davranışlarını da olumsuz etkilemekte, bazı durumlarda erken ve ölü doğumlara neden olabilmektedir. Anne adayının kendine zaman ayırması, nefes egzersizleri yapması stresle mücadelede etkili olabilir. Ayrıca eşinin ve yakınlarının desteğine gereksinim duyduğu da unutulmamalıdır.
- X ışınları (radyasyon) bebeğin gelişimini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle hamile kadınların özellikle gebeliğin ilk dönemlerinde röntgen çektirmeleri önerilmemektedir.
- Hamile kadın hijyen kurallarına ve temizliğe daha çok dikkat etmelidir. Hamilelik süresince yaşanabilecek hastalıkların bebeği de etkileyebileceği unutulmamalıdır.
- Kanama, yüksek ateş, şiddetli bulantı-kusma ve baş ağrısı varlığında zaman kaybetmeden doktora başvurulmalıdır. Bu dönemde bazı şikayetler ciddi problemlerin habercisi olabilir.
- Sigara, alkol ve madde kullanımı, hem anne hem de bebek için çok tehlikeli sonuçlar ortaya çıkarabilmektedir. Annede solunum yetmezliğine, tansiyon yükselmesine, bulantı ve kusmaların artmasına, iştahsızlığa ve çabuk yorulmaya neden olabilir. Bebekte ise doğumdan sonra zatürre, bronşit, astım benzeri hastalıklara yakalanma riski artar, akciğer gelişimi olumsuz etkilenir, zekâ geriliği görülebilir; ayrıca hamilelik sırasında ani bebek ölümleri gerçekleşebilir.
- Hamilelik süresince aşırı yorgunluk oluşturmayacak şekilde düzenli egzersiz ve yürüyüşler yapılmalıdır. Ani ve keskin hareketlerden, ağır kaldırmaktan kaçınılmalıdır.
- Hamilelikte rahat, vücudu sıkmayan kıyafetler ve ayağı sıkmayan, düz ayakkabılar tercih edilmelidir.
Üreme Sisteminin Sağlığı İçin Nelere Dikkat Etmeliyiz?
Üreme sistemi sağlığı açısından, sağlıklı ve dengeli beslenme ile alkol ve sigaradan uzak durmak çok önemlidir. Kadınların yumurtlama olayı, bedenin yağ oranıyla yakından ilgilidir. Aşırı düşük ya da fazla kilolu olmak yumurtlama sürecini olumsuz etkileyebilir ve gebe kalmaya engel teşkil edebilir. Bu nedenle sağlıklı beslenerek ve spor yaparak ideal kiloyu korumak önemlidir. Sigara ve alkol, erkeklerde iktidarsızlığa, kadınlarda adet düzensizliklerine, gebelerde ise anne karnındaki bebeğin gelişim geriliğine ve düşüklere sebep olmaktadır.
- İdrar yapma ihtiyacı olduğunda ertelenmemelidir.
- Kadınların düzenli olarak jinekolojik muayeneden geçmesi, özellikle geç belirti veren hastalıkların erken tanı ve tedavisi açısından son derece önemlidir.
- Kürtajdan kaçınılmalı, kürtajın sonraki gebelikleri ve anne sağlığını olumsuz etkileyebileceği unutulmamalıdır.
- Birinci derece akrabasında prostat kanseri olan erkeklerin 40, öteki erkeklerin 50 yaşından itibaren yılda bir kez üroloji uzmanına giderek kontrolden geçmesi erken teşhis için önemlidir.
- Mantar ve bakteriler, nemli ve sıcak ortamlarda daha kolay ürediklerinden genital bölgenin kuru kalmasına özen gösterilmelidir. Bunun için iç çamaşırlar günlük değiştirilmeli, pamuklu iç çamaşırlar tercih edilmeli ve dar çamaşırlar kullanmaktan kaçınılmalıdır.
- Menstruasyon döneminde hijyenik pedler/tamponlar kullanılmalı ve bunlar gün içerisinde sık sık değiştirilmelidir.
- Genital bölgenin düzenli temizliğine ve kişisel hijyene dikkat edilmeli, ortak kullanılmakta olan tuvaletlerde hijyen kurallarına uygun hareket edilmelidir.
- Cinsel yolla bulaşan hastalıklar hakkında bilgi sahibi olunmalı ve gerekli tedbirler alınmalıdır.
Kaynak:11.Sınıf Biyoloji Ders Kitabı (PDF)
