Mısır Medeniyeti
MÖ 4000’e doğru Nil Nehri etrafında gelişmiş bir medeniyet kuran Mısırlılar, Mezopotamyalılar ile yaptıkları ticaret sırasında öğrendikleri çivi yazısından yola çıkarak hiyeroglif adıyla bilinen kendilerine özgü bir yazı geliştirdiler. Yazılarını genellikle Nil kıyısında yetişen papirüs bitkisinin yapraklarından ürettikleri bir tür kâğıt üzerine yazdılar.
Astronomi, matematik ve geometride ileri giden Mısırlılar üçgen ve dörtgenlerin alanlarının yanı sıra pi (∏) sayısını 3,16 kabul ederek silindirin ve kürenin hacmini hesapladılar. Ayrıca uzun yıllar süren gözlemlerinin sonucunda yılı 365 gün olarak tespit edip bir günü 24 saate böldüler. Elde ettikleri bu verileri kullanarak güneş yılına dayalı bir takvim düzenlediler.
Ağrı kesiciler kullanarak diş çekimi ve tedavisi yapan Mısırlılar, ölülerini mumyalamalarından dolayı anatomi, tıp ve eczacılık bilimlerinde de oldukça ilerlediler. Resim, heykel, kabartma sanatlarında ve mimaride özgün eserler veren Mısırlıların başlıca mimari eserleri firavunların mezar odalarının yer aldığı piramitlerdir. Piramitlerin en büyüğü, Mısır’ın başkenti Kahire yakınlarındaki Gize’de bulunan 147 metre yüksekliğindeki Keops Piramidi’dir.
Çin Medeniyeti
İlk Çağ’ın en büyük uygarlık merkezlerinden biri olan Çin’de ilk uygarlık MÖ 4000 yıllarında Sarı Irmak’ın suladığı bereketli ovalarda doğdu. Çinliler mimarlık, heykelcilik, resim, cam süsleme ve seramik sanatlarında gelişme gösterdiler. İpek böcekçiliği ve ipekli dokuma işçiliğinde ileri gittiler. Tıpta kabul edilen masaj ve akupunktur yöntemlerini kullandılar. Ayrıca kâğıt, barut, matbaa, mürekkep ve pusulayı buldular.
Hint Medeniyeti
Hindistan’da ilk uygarlık merkezi MÖ 3000 yıllarında İndus Nehri vadisindeki Harappa’da ortaya çıktı. Hint matematikçileri, geliştirdikleri rakam sistemiyle matematik alanında önemli katkıda bulunmuşlardır. Müzikte bilinen en eski notalama yöntemi de Hint müzisyenlerine aittir. Hintler resim ve heykel sanatında ileri gitmişlerdir. Şiire de ilgi gösteren Hintlerin bu alandaki başlıca eserleri “Mahabharata” ve “Ramayana” destanlarıdır.
Doğu Akdeniz Medeniyetleri
İlk Çağ’da Lübnan Dağları ile Doğu Akdeniz kıyılarında yaşayan Fenikeliler, denizaşırı ülkelerde ticaret kolonileri kurarak tarihte kolonicilik hareketini başlatan kavim oldular. Ticari faaliyetleri sırasında ülkeler arasında bağlantı kurarak Akdeniz çevresinde yaşayan toplumların kültürel etkileşim içine girmesini sağladılar.
Bugünkü alfabe sistemlerinin temelini atarak okuma yazmayı kolaylaştırdılar. MÖ 2000’de Fenike ülkesinin güneyindeki Filistin’e yerleşen İbraniler, semavi bir din olan Yahudiliğe inandılar. Böylece tarihte tek tanrı inancını benimseyen ilk topluluk oldular.
Mezopotamya Medeniyetleri
Mezopotamya Yunancada “iki nehir ortasındaki ülke” anlamına gelir. Bu isim tarihte Doğu Anadolu’dan doğup Basra Körfezi’nde denize dökülen Dicle ve Fırat Nehirlerinin çevresinde kalan topraklar için kullanılmıştır. Asya kökenli bir kavim olan Sümerler MÖ 4000 yıllarından itibaren bu bölgeye yerleştiler.
Sümerler MÖ 2375’te Lagaş Sitesi Kralı Urkagina ile de tarihin bilinen ilk yazılı kanunlarını yaptılar. Diğer yandan dünya edebiyatının ünlü destanları olan “Gılgamış”, “Tufan” ve “Yaratılış” destanlarını yazdılar. Geceyi ve gündüzü on ikişer saat olarak hesaplayan Sümerler bir yılı otuzar günden oluşan on iki aya böldüler.
Ay ve Güneş tutulmalarının zamanını hesapladılar ve ay yılına göre düzenledikleri takvimi kullandılar. Çarpma ve bölme işlemlerini kolaylaştırmak üzere cetveller hazırlayarak alan ve hacim ölçme yöntemlerini geliştirdiler. Ayrıca daireyi 360 dereceye bölerek geometri ve matematik bilimlerinin temellerini attılar.
MÖ 3000’in sonlarına doğru Arabistan’dan Mezopotamya’ya göç eden Amurruların devamı olan Babiller tıp, astronomi ve matematikte ileri gittiler. Ay ve Güneş tutulmalarının zamanını önceden tahmin edip alan ve hacim hesaplamaları yaptılar. Hukuk alanında ise 282 maddeden oluşan Hammurabi Kanunlarını meydana getirdiler. Mimaride de gelişme gösteren Babillerin en görkemli sanat eserleri Babil Kulesi ile Babil’in Asma Bahçeleri’dir.
Yukarı Mezopotamya’da yaşayan ve ticaretle uğraşan Asurlular Anadolu’da yaşayan insanlara çivi yazısını öğreterek onların da Tarih Çağlarına geçmesini sağladılar. Asurlular, tarihte bilinen ilk kütüphaneyi kurarak arşivcilik faaliyetini başlatan uygarlık oldular.
Ayrıca mimarlık, heykelcilik, kabartma ve resim sanatlarında eserler verdiler. Asur sanatının en tanınmış örnekleri Asurluların saraylarının girişinde yer alan insan başlı, boğa vücutlu sfenkslerdir.
Ege Yunan Medeniyeti
Yunan medeniyetinin temellerini atan Dorlar Yunanistan’da polis adı verilen şehir devletleri kurdular. Bu devletlerden biri olan Atina’daki yöneticilerden Solon, doğuştan gelen soyluluğu kaldırdı. Klistenes ise bütün yurttaşlara devlet yönetimine katılma hakkı tanıdı. Böylece Yunan şehir devletleri demokrasinin ilk uygulamalarına sahne oldu.
Deniz ticaretine önem veren Yunanlar ticari ilişkiler sırasında Fenike alfabesini öğrendiler. Bu alfabeye bazı yeni harfler ekleyerek kendi alfabelerini oluşturdular. Ayrıca tanrıları için her dört yılda bir olimpiyat adıyla bilinen yarışmalar düzenlediler.
Ege ve Yunan medeniyetini kuranlar özgür düşüncenin ve pozitif bilimlerin gelişmesine önemli katkılarda bulundular. Tales, Heraklit, Sokrates, Platon ve Aristoteles felsefe alanındaki çalışmalarıyla iz bıraktılar. Pisagor matematik, Heredot tarih, Hipokrat ise tıp bilimine katkıda bulunan Yunan bilginler olarak tarihe geçtiler.
İran Medeniyeti
İran’da ilk büyük medeniyeti MÖ IX. yüzyılda Medler kurdular. MÖ 550’de başka bir İran kavmi olan Persler Medlerin hâkimiyetine son vererek kısa sürede Anadolu’yu ve Mezopotamya’yı ülkelerine kattılar. Persler Mısır, Trakya ve Makedonya ile Ege Denizi’ndeki bazı adaları da ele geçirerek sınırlarını genişlettiler.
Ülkelerini satraplık adı verilen eyaletlere bölerek yöneten ve tarihin ilk düzenli posta teşkilatını kuran Persler farklı kavimlerin bir arada ve barış içinde yaşamalarını sağladılar. Ticaretle uğraşarak Lidyalıların başkenti Sardes’ten kendi başkentleri Sus’a kadar uzanan ünlü Kral Yolu’nu yaptılar.
Anadolu Medeniyetleri
“Uygarlıklar beşiği” adıyla anılan Anadolu’da İlk Çağ’ın önemli uygarlıkları kurulmuştur. Bu uygarlıkların başlıcaları; Hititler, İyonlar, Urartular, Frigyalılar ve Lidyalılardır. Tarihin ilk meşruti krallık yönetimini kuran Hititler hukuk alanında Mezopotamya uygarlıklarından etkilendiler.
Anadolu’nun ilk kanunlarını yapan Hititler aile kurumunu ve özellikle kadın haklarını korumaya yönelik insancıl düzenlemeleriyle hukuk bilincinin gelişimine katkıda bulundular. Hititler bir yıl boyunca yaşanan olayları kayda geçirmek amacıyla anal adı verdikleri yıllıklar kaleme aldılar.
Hitit kralları tanrılara hesap vermek amacıyla yazdırdıkları bu yıllıklarda kazandıkları zaferler kadar yenilgilerine de yer verdiler. Böylece objektif tarih yazıcılığının ilk örneklerini sundular. İlk Çağ’da Van Gölü çevresinde ortaya çıkan Urartular tarımsal üretimi arttırmak amacıyla inşa ettikleri barajlar ve sulama kanalları ile dikkat çektiler. Gelişmiş bir mimari anlayışa sahip olan Urartular; kaleler, surlar, saraylar ve tapınaklar inşa ettiler.
Ayrıca resim, kabartma, heykel ve kaya oymacılığı gibi süsleme sanatlarının yanı sıra maden işçiliğinde ve kuyumculukta da ileri bir düzeye ulaştılar. Batı Anadolu’da Gediz ile Küçük Menderes Irmakları arasındaki bölgeye yerleşen Lidyalılar Kral Yolu üzerinde ticaret yaparak büyük bir zenginliğe ulaştılar. Ayrıca ticarette parayı değişim amacıyla kullanan ilk topluluk olarak tarihe geçtiler.
Anadolu’ya Boğazlar üzerinden gelen Frigler, Kızılırmak ile Sakarya Nehirleri arasında kalan bölgeye yerleştiler. Dokumacılık, madencilik ve ağaç işlemeciliğinde ileri giden Frigler, tapetes adı verilen kilimleri ve çivi kullanmadan yaptıkları mobilyaları ile tanındılar. Ayrıca fibula denilen çengelli iğneleri icat ettiler.
Kayaları oyarak yaptıkları kaya mezarları ve tapınaklarıyla meşhur olan Frigler, Fenike alfabesini kullandılar. Fabl adıyla bilinen hayvan hikâyelerini dünya edebiyatına kazandırdılar.
