Komünite Ekolojisi | Komünitenin Yapısı

Çevrenizi gözlemlediğinizde, canlıların birbirleri ve çevrelerindeki cansız varlıklarla sürekli etkileşim halinde olduğunu fark edersiniz. Belirli bir alanda yer alan bitki, hayvan, mikroorganizma benzeri tüm canlılar ve bunların cansız çevrelerinin birbirleriyle etkileşiminin sonucu oluşan dinamik yapıya ekosistem adı verilir.

Biyolojik çeşitlilik, yeryüzünde yaşayan tüm canlıların ve yaşam şekillerinin çeşitlililiği demektir. Diğer bir deyişle biyolojik çeşitlilik türlerin kendi içindeki ve türler arasındaki çeşitliliği ve ekosistem çeşitliliğini içerir. Sınırlı bir çevre içinde bulunan ve farklı türde canlıların oluşturduğu etkileşim halindeki topluluklara komünite adı verilir.

Komünite içinde yaşayan canlılar birbirleriyle rekabet, simbiyoz ilişki benzeri etkileşimlerde bulunabilir. Örneğin; İğne Ada’da yaşayan bitkiler, hayvanlar ve mikroorganizmalar; Burdur Gölü’nde yaşayan canlılar; insan sindirim sisteminde yaşayan mikroorganizmalar birer komünitedir. Bir komünite, başka bir komünite ile komşu olabilir, başka bir komüniteyi kapsayabilir veya komünitenin bir bölümü başka bir komünite ile kesişiyor olabilir.

Komünitelerin içerdiği tür sayıları farklılık gösterebilir, buna tür çeşitliliği adı verilir. Tür çeşitliliğini etkileyen çeşitli faktörler olabilir. Bunlar yağış, nem, sıcaklık, ışık benzeri cansız faktörler olabileceği benzeri avcı veya av sayısı, rekabet içindeki türler benzeri canlı faktörler de olabilir. Örneğin, ekvator bölgelerindeki ormanlarda tür çeşitliliği fazlayken kutuplarda tür çeşitliliği çok daha azdır.

Karasal ortamlarda tür çeşitliliğini etkileyen en önemli faktör, enlem bölgelerindeki farklılıklardır. Çünkü ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe değişen enlem derecelerine bağlı olarak güneş ışınlarının geliş açısı değiştiğinden sıcaklık, mevsimler, gece gündüz arasındaki zaman farkı, bitki örtüsü çeşitliliği, akarsu rejimleri, toprak yapısı ve toprağın karla örtülü olma süresi değişir.

Karasal komünitelerin tür çeşitliliği de bu faktörlere bağlı olarak farklılık gösterir. Sucul komünitelerde ise tür çeşitliliğini etkileyen en önemli faktörler, suyun derinliği ve temizliğidir. Işığın suyun derinliklerine ulaşabilme oranı, su içindeki tür çeşitliliğini önemli ölçüde etkiler.

Güneş ışınlarının ulaşabildiği yerlerde sıcaklık, canlıların yaşayabilmesi için uygun olur. Ayrıca ışığı kullanarak fotosentez yapan üretici canlıların sayısı da arttığından tür çeşitliliği de fazladır. Işığın ulaşmadığı bölgelerde ise tür çeşitliliği çok daha azdır. Aynı şekilde kirliliğin fazla olduğu sularda da tür çeşitliliği azdır.

barındırdığından buralarda tür çeşitliliği daha çoktur. Bu canlıların değişen çevre koşullarına toleransları fazladır ve birey sayıları azdır. Nehirlerin denizlere döküldüğü yerler, ekoton bölgelerine örnek verilebilir. Bu alanlarda hem deniz hem de tatlı su türlerinden canlılar yaşayabilir.

Komüniteyi meydana getiren canlılar arasında karşılıklı etkileşimler söz konusudur. Bu etkileşimleri genel olarak pozitif, negatif ya da nötr etkileşimler olarak sınıflandırabiliriz. Başlıca etkileşim türleri rekabet, av-avcı ilişkileri ve simbiyoz yaşam şekilleridir. Bu canlı etkileşimlerinde bazen iki canlı da yarar sağlar. Bazen de canlılardan biri bu etkileşimden yarar sağlarken diğeri zarar görebilir veya etkilenmeyebilir.

Kaynak: 11.Sınıf Biyoloji Ders Kitabı (PDF)

Biyoloji Ders Notları