Mal ve Hizmet Nedir?

Girişimciler, işletmelerinde doğal kaynaklar, sermaye ve emek girdilerini sistemli bir şekilde bir araya getirerek dönüşüm sağladıklarında anlamlı bir sonuç elde ederler. Çıktı adı verilen bu sonuç, bir mal veya hizmet üretimidir.

Belirli bir gereksinimi karşılama özelliği bulunan, sahip olduğu değerle değişime konu olan, üretilebilen, doğada kıt bulunan her şeye ekonomi biliminde mal adı verilir. Üretilmesi açısından çaba harcanıp harcanmamasına göre mallar; ekonomik ve ekonomik olmayan mallar olarak ikiye ayrılır.

Serbest mallar olarak da ifade edilen ekonomik olmayan mallar; elde edilmesi için hiçbir çaba gerektirmeyen ve doğada hazır olarak bulunan mallardır. Solunan hava, gün ışığı, yağmur suyu gibi. Bunlar doğada hazır olarak bulunduğundan elde etmek için üretim faktörlerini bir araya getirmeye gerek yoktur.

Ekonomi ve işletme bilimi açısından mal elde edilebilmesi için çaba harcanan ögelerdir. Bunlara ekonomik mal adı verilir. Buğday, gazete, bilgisayar, ekmek, elbise, otomobil gibi.

Malların ekonomik olup olmamasındaki özellik, kıt olmaları ve parayla ölçülebilmeleridir. Ayrıca mallar kullanım amaçlarına göre tüketim ve üretim malları olarak da sınıflandırılabilir.

Gereksinimleri sadece somut maddeler karşılamaz. Gereksinimleri karşılamak için üretilen, duyu organlarınca algılanamayan, ancak yararı hissedilen soyut etkinliklere hizmet adı verilir. Danışmanlık, avukatlık, eğitmenlik, ulaşım, turizm, iletişim hep birer hizmettir.

Geniş anlamda mal terimi, hizmeti de kapsar ve ürün olarak belirtilir. Ürün, tüketicilerin fizyolojik, sosyal ve psikolojik olarak duydukları eksiklikleri ya da gereksinimleri karşılayan, değişime konu olan somut ve soyut ögelerdir.

Tüketiciler açısından ürün; ihtiyaçlarını giderecek ambalaj, renk, fiyat, kalite, marka ve satıcının hizmet ve imajını içeren somut ve soyut niteliklerden oluşur. Bu anlamda; somut bir mal, soyut bir hizmet (yer ya da düşünce) bir üründür.

Ürünler aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir:

Mallar

Tüketim malları

Kişi veya örgüt ihtiyaçlarını karşılamak üzere tüketilen ya da kullanılmakta olan mallardır. Bu malları tüketen ya da kullanan tüketiciler, son tüketici olarak ifade edilirler.

Bu mallar dörde ayrılır:

• a. Kolayda mallar: Satmak ya da satın almak için fazla çaba harcanmayan, alıcısı ve satıcısı çok olan, düşük fiyatlı, küçük birimler olarak alınan ve çoğunlukla sık tüketilen mallardır. Ekmek, sabun, gazete, kibrit, ampul, pil vb. mallardır. Tüketici, alımda fiyat ve kalite yönünden fazla bir karşılaştırma yapmaya gerek duymaz. Çünkü bu tür karşılaştırmalardan sağlanacak olası yarar, harcanacak zamana ve emeğe göre önemsizdir. Kolayda mallar, sık satın alınma yanında, birim fiyatının düşüklüğü, modanın etkisinde kalmama benzeri nitelikler de gösterir.

• b. Beğenmeli mallar: Alınması ve satılması çaba gerektiren, uzun süre kullanılmakta olan, moda ve alışkanlıklardan etkilenen ve kolayda mallara göre yüksek fiyatlı olan televizyon, bilgisayar, ziynet eşyası, halı, giysi vb. mallardır.

• c. Özellikli mallar: Belirli nitelikleri ya da markaları nedeniyle tüketicilerin satın almak için özel araştırma ve çaba gösterdikleri, yüksek fiyatlı mallardır. Bu ürünler her yerde satılmayıp ancak ün yapmış belirli yerlerde satılır ve seyrek olarak alınır. Bir kısım giysiler, yiyecekler, bazı markaları taşıyan bilgisayarlar, lüks otomobiller, fotoğraf makineleri bu mallara örnek olarak verilebilir.

• ç. Talebi az olan (aranmayan) mallar: Tüketicilerin varlıklarını bilmedikleri ya da bilseler bile satın almaya ilgi göstermedikleri mallardır. Örneğin mezar taşı aranmayan mallara örnek olarak verilebilir.

Üretim malları (yatırım malları)

Doğrudan doğruya son tüketiciye satılmayan, başka malların üretiminde veya hizmetlerin görülmesinde kullanılmakta olan veya alındıktan sonra üzerinde bazı işlemler yapılarak satılan madde ve materyallerdir.

Bu mallar altı grupta incelenebilir:

• a. Ham maddeler: Başka fiziksel malların yapımında kullanılmakta olan ve kullanıldıkları zaman temel özelliklerini kısmen veya tamamen kaybeden mallardır. Ham maddeler; toprak, maden, orman ve su ürünleri benzeri doğal; mısır, sebze, meyve, et, yumurta benzeri tarımsal ve hayvansal ürünler şeklinde olabilir.

• b. Üretim gereçleri ve parçaları: Üretimi bitmiş malların içinde yer alıp o ürünün kullanılabilir duruma gelmesini sağlayan, üretim sırasında özelliğini kaybetmeyecek şekilde daha ileri bir işleme sokulan mallardır. Kumaş yapımındaki iplik, çelik üretimindeki pik demir, kullanılmakta olan bazı üretim gereçlerindendir. Üretimi tamamlanmış mala ve biçimi değiştirilmeden monte edilen parçalara da elbise düğmesi, otomobil bujisi, el feneri pili vb. örnek olarak verilebilir.

• c. Yatırım (donatım) malları: Daha önce imal edilerek başka malların üretiminde veya hizmetin verilmesinde uzun süre kullanılmakta olan pahalı mallardır. Fabrika binası, demir yolu, tekstil tezgâhı, demir-çelik fırınları bu tür mallardandır.

• ç. Yardımcı araçlar: Doğrudan doğruya üretim işlemine girmeyip temel maddelerin yapımında kullanılmakta olan işletme ve üretim yönetimini kolaylaştıran mallardır. Çalışma masası, belgegeçer (faks), yazıcı ve fotokopi makineleri, cep telefonu vb. yardımcı araçlara örnek verilebilir.

• d. İşletme gereçleri: Üretimi bitmiş malın içine girmeyen, işletmenin işleyişinde yardımcı olan, kısa ömürlü, düşük fiyatlı, çok az çaba harcanarak elde edilen mallardır. Kâğıt, kalem benzeri kırtasiye malları, çivi, yağ, cila, temizlik gereçleri benzeri bakım onarım malları bu gruba örnek olarak verilebilir.

• e. Endüstriyel hizmetler: Bakım, onarım ve danışmanlık vb. hizmetlerdir.

Tüketim mallarının satıldığı yerlere tüketici pazarı, üretim mallarının satıldığı yerlere ise üretici pazarı veya örgütsel pazarlar adı verilir. Üretim malları; amaç, pazar ve pazarlama yöntemleri bakımından tüketim mallarından farklılık gösterir.

Bunlar kişisel gereksinim için değil, başka mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılmak için satın alınır. Bu tür ürünlerin piyasasını, son tüketiciler değil fabrikatörler, imalatçılar, madenciler, taşıma, yapı, hizmet işletmeleri ile kamu girişimleri oluşturur. Çoğunlukla satıcılar alıcıları arayıp bulur.

Bu nedenle söz konusu ürünleri pazarlama yöntemleri de farklılık gösterir. Üretici tüketiciler veya tüketici kuruluşlar, son tüketiciler benzeri kişisel zevk ve duygularına göre değil, mantıksal temellere göre mal ya da hizmet satın alırlar. Çünkü üretici tüketici, ürettiği mal ve hizmeti, son tüketicilere sunacaktır.

Bu nedenle kendi duygu ve düşüncelerinden çok, olası alıcıların beğenilerine uygun ürün üretmek için alımlarda bulunacaktır. Üretici tüketicilerde daha çok kalite, dayanıklılık, güvenirlik, tasarruf yapma benzeri akılcı seçenekler egemendir. Satın almalarda son tüketiciler benzeri duygusal davranmazlar.

Girişimciler etkinliklerde bulunurken tüketici veya üretici pazarlarından birini mi yoksa ikisini birlikte mi hedef pazar olarak dikkate alacaklarını belirlemeli ve etkinliklerini buna göre düzenlemelidirler.

Hizmetler

Gereksinimler sadece somut ürünlerle giderilemez. Gereksinimleri karşılamak için üretilen soyut etkinlikler olan hizmetler, pazarlanabilirlikleri açısından ikiye ayrılır:

• Ticari hizmetler: Kişi ya da işletmeler (örgütler) tarafından kâr amacıyla satılan hizmetlerdir. Son tüketiciler ve öteki işletmeler tarafından satın alınır. Ticari hizmetler; barınma, sağlık, eğitim ve öğretim, bakım, eğlence, ulaşım, iletişim, sigorta, finans, meslek ve işletme hizmetleri şeklinde sınıflandırılabilir.

• Ticari olmayan hizmetler: İşletme dışı örgütlerin sağladığı hizmetlerdir. Okulların, devlet birimlerinin, kamu yararına çalışan kurumların sağladığı hizmetler bu türdendir. Bu hizmetler para ile görülse bile kâr amacı yoktur ve kamu yararı güdülerek verilir. Girişimciler ve özel işletmeler açısından önemli olan ticari hizmetlerdir.

Girişimcilik Ders Notları